Anadolu Halk Hekimliğinde Geleneksel Olarak Adlandırılan Bazı Hastalıklarla, Tedavileri Arasında Kurulan Sempatik İlişki

304 Alparslan SANTUR T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Bir Eylem ve Hayvanla İlişkilendirilen Hastalıklar Dolama/Dana Burnu (Tırnak etrafındaki irinli yara.) - Ocaklı dolama olan parmağı üç kez ağzının içinde döndürerek ısırıp, tükürükle okuyup, üfler (Ankara) (Erdoğdu 1999: 237). -İltihaplı parmak büyük baş bir hayvanın burnuna sokulur ve bir müddet tutulur (Manisa) (Altan 2000: 58). -Parmak dananın burnuna sokulur (Ulaş/Sivas) (Polat 1995: 27). Bir Eylem, Hayvan ve Bitkiyle İlişkilendirilen Hastalıklar İt Dirseği/Arpacık - Ocaklı dirseği ile yarayı sıvazlar (Ankara) (Erdoğdu 1999: 234). -İltihaplı bölge dirseklenir. Köyde bu işi bilen kadın dualar okuyarak dirseği ile iltihabi böl- geye vuruyormuş gibi yapar. Bu işlem üç defa tekrarlanır (Manisa) (Altan 2000: 68). -Yere sırt üstü yatırılan hastanın yüzüne bir bez örtülüp, bezin üstüne bir parça ekmek ko- nularak, bir köpeğin bu ekmeği alması sağlanır (Manisa, Samsun, Uşak) (Altan 2000: 68-69, 70). -Hastanın gözü üzerine konulan mayalı ekmek birkaç gün bekletildikten sonra köpeğe ye- dirilip, artanlar da hastaya yedirilir. Kanatılan yaraya köpek sidiği sürülür (Şarkışla) (Altan 2000: 69). -Hastanın gözü bir köpek yavrusuna yalatılır (Konya) (Altan 2000: 70). -Köpeğin su içtiği yerden alınan bir, iki damla su göze sürülür (Manisa) (Altan 2000: 68). -Köpeğin su içtiği kaptaki su ile göz yıkanır (Alanya) (Gönüllü 1996: 345). -Ocaklısı arpaya okur ve arpayı hastanın sağına bırakır. Bu şekilde altı arpa okunduğunda tüm arpalar ağızda ezilerek arpacıklı bölgeye sürülür (Sivas) (Altan 2000: 69). -Hastada bu hastalık görüldüğünde arpaya okunur ve arpacık çizilir (Balıkesir) (Altan 2000: 69). Öncelikli olarak bir eylem (yakma, çakma, silme, püskürtme, döndürme ve ovalama) ger- çekleştirilerek, hastalığın adının ifade ettiği anlamlar taklit edilmeye çalışılmaktadır. Bulgur püs- kürmesi, danaburnu, itdirseği/arpacık hastalıklarının tedavi uygulamalarında eylemlerin yanında, yine hastalıkların işaret ettikleri bitki ve hayvanlar da yer almaktadır. Burada belirtilmesi gereken diğer bir husus, bazı hastalıkların fiziki görünümleri ile adlan- dırılmaları arasında bir ilişkinin yanında, söz konusu hastalıkların tedavileri için gerçekleştirilen uygulamaların, zamanla hastalıkların adlarına kaynaklık etmeleridir. Özellikle itdirseği hastalığı-