Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu

23 Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu Gelenek, Görenek ve İnançlar Çocuğu yaşamayan aile 7 yıl çocuklu ailelerin verdiği giysilerle çocuğunu büyütür. Yedi yaş ına kadar anne ve babasının ekmeğini yememesi gerektiğine inanılır. 12 . Bu bulgu da bize göre kara iye aldatmacasına çok tipik bir misaldir. Başkasının giysileri ile büyütmek kara iyeye karşı, kokusu ve görünüşü ile karartma uygulamasıdır. 7 yaştan sonra korunma duvarı daha güçlenmiştir. Anne baba ekmeği de kara iyeye yol güzergâhı verebilmek- tedir. Kuzey Afganistanda bu süre çok kere dokuz yıl olabilmektedir. Doğup da yaşamayan çocuklar, tek bir kez evlenmiş olan karı kocadan tek nikâhlı çiftler- den, alınan paralarla bakılır. Bu türden yaşamayan çocuklar kendi anneleri tarafından emzirilme- melidirler şeklinde inançlar vardır. “ 13 . Öz anasından süt emmek ile ana-baba ekmeği yemiş olmak kara iyenin hedef şaşırtması itibariyle aynı mahiyettedir. Türk kültür coğrafyasında bebeğin eşi, göbek bağı ve sünnet parçası etrafında bazı inanç- lar oluşmuştur. Bunların korunmaları, gömülmeleri ve suya atılmaları ile ait olduğu çocuğun ge- lecekteki hayatı arasında bir bağ kurulur 14 . Ebe Ana’nın huyu ile ilişkilendirilmesi tespiti bizim için yeni ve önemli bir bulgudur. Bilindiği gibi Umay Ana kültünde, onun anneyi ve bebeği koruyucu gücüne inanılır. Doğum yapan annenin ve yeni doğan bebeğin yanında olduğu inancı vardır. Bu kült giderek Fatma Ana Kültü ile ilişkilendirilmiştir. Ebe Ana ile ilgili bu bulgu kişioğlu- kadın kişi kültü kapsamında da düşünülebilir 15 . Ebe ana kutluluğu nispetinde bebeğin kut bulmasına adeta aracı olmaktadır 16 . Kara iyelerle ilgili olarak onların olmuş veya olabilecek zararlarından korunmada Allah’ın koruyucu, esirgeyici sonsuz gücüne sığınılır. Onun kutlu kitabının içeriğine ve onun kutlu kulları- na O’nun adı zikredilerek sığınılır. Rize yöresinde hoca “Doğumun kolay olması için porselen ak bir tabağın altına bir ayet tabağın içine de bir dua yazar. Tabak yıkanır içindeki boya tamamen silinip suya karışır. O suyu doğum yapacak kadına içirirler. Allah’a “canı candan ayır” diye dua edilir. Kadının sırtı sıvaz- lanırken sıvazlayan elin Hz. Fatma Ana’nın eli olduğu söylenir. Böylece kadının kolay doğum yapacağına inanılır. “ 17 Türk kültürlü halkların halk inançlarında Fatma Ana kültü oluşmuştur. Allah’tan bereket, hastalara şifa dileğinde bulunulunca Fatma ana şefaatçi olarak anılır. Hanımlar, “ Bu benim elim değil Fatma Anamızın Elidir ” derler. Doğum halinde doğumu kolaylaştıracağı inancından ha- reketle Fatma Ana Otu kullanılır. Azerbaycan’da suyun iyesi/sahibi, meleği anlamında “ Suyun 12  Yaşar Kalafat-Esra Köse, “Rize’de Doğumla İlgili İnançlar ve Uygulamalar” <www.yasarkalafat.info > 13  Yaşar Kalafat-Esra Köse, “Rize’de Doğumla İlgili İnançlar ve Uygulamalar” <www.yasarkalafat.info > 14  Yaşar Kalafat, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri , Berikan yayınları, 6. Baskı, Ankara, 2010 15  Yaşar Kalafat, Türk Kültürlü Halkların Halk İnançlarında Kişioğlu , Berikan yayınevi, Ankara, 2015 16  Yaşar Kalafat, “Türk Halk İnançlarından Mitolojiye Kut Bağlamında Mesken-Aile ve Aile Değerleri ” Altay Toplulukları Sempozyumu Mesken-Aile ve Aile Değerleri 24-26 Temmuz 2017 İstanbul 17  Yaşar Kalafat-Esra Köse, “Rize’de Doğumla İlgili İnançlar ve Uygulamalar” <www.yasarkalafat.info>