Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının Mitolojik Boyutu

20 Yrd. Doç. Dr. Ali Osman ABDURAZZAK Dr. Yaşar KALAFAT T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Ağırlığınca demir verme uygulaması bir saçı görünümü arzetmektedir. İlk saç toyunda da aile çocuklarının ilk saçını tezekle tartar, ağırlığınca fakire altın karşılığı para dağıtır. Binek hayvanlarının satışında gem ve kantarma takımının hayvanla birlikte verilmeyişinin bereket inancı boyutu da satma-satıp alma uygulaması ile karşılaştırılabilir. Zira bereketin kaç- ması ve korunması ile ilgili inançların da kara iyelerle ilişkilendirildikleri bilinmektedir. Bereketi kaçıran kem göz dür inancı vardır. Kem göz kişioğlunun ak ve kara iye ikileminde kara boyutu ile izah edilmektedir. 4. Hastalık Türü İlletler ve Satma-Satıp Alma Dabak/Şap Hastalığı satma Posof ve çevresinde halk baytarlığında şap hastalığı na da bak ılırdı. Yaylada veya köyde dabak hastalığı hayvanlara bulaştığı zaman, saygınlığı olan sözü dinlenir bir yaşlı kadın seçilir. Ağaç parçalarından bir bebek yapılarak, üzerine kumaş parçalarından elbise giydirilir. Bu yaşlı kadın buluğ çağına girmemiş çocukları da yanına alarak, çocuklar bu ağaçtan bebeği kapı kapı dolaştırarak şu sözleri söylerler: “Dabak geldin, dabak git Akşam geldin, sabah git Yorgaya geldin, zongula git Nereden geldiysen, oraya git. -Amiinnn...” Bunu söyleyerek kapı kapı dolaşan çocuklara, her evden yağ, un, kaymak gibi yiyecekler verilir. Köy kadınları toplanan bu yiyeceklerle hamur işi yaparlar. Yemekler hazırlanmaya devam edilirken, diğer köylülerle birlikte yaşlı kadın ve çocuklar köye veya yaylaya uzak yere giderek o bebeği toprağ a gömerler. Gömerken “bu hastalık ta burada gömülsün, bu yok oldukça, hastalık ta bitsin” denilir. Daha sonra dua yapılarak, hazırlanan yemekler hep birlikte yenilir. 6 Dabak satma inancı ile ilgili yapılan bu tespit yaşayan eski inanç sisteminin birçok tezahü- rünü bir arada içermektedir. Bir korunma ve kurtulma yöntemi olarak “ Satma” sağaltıcı, ocaklı kadın ve emci kadın olarak adeta günümüzün “kadın şamanı” tiplemesidir. “Yapma bebek ” le “Çömçe Gelin” yağ- mur duasına çıkıldığında görülebilmektedir. Hıdrellezde dilekler arasında çocuk sahibi olma ile ilgili uygulamalarda, su kenarlarına yapma bebek de konur. Bazı yatırlardan keza bebek talebinde bulunulduğundaki örneklerde görüldüğü gibi, “sembollerle talep makamına mesaj verme” uygulaması vardır. Dabag satma uygulaması için buluğ çağına gelmemiş bir çocuğun seçilmiş olması ki benzeri uygulamalardan görüldüğü gibi, inanç sisteminde, “ ananın ilk çocuğu ” olma, “ ilk kız 6  Kaynak kişiler: Kazım Avcı, 86 yaşında,Posof-Yaylaaltı (Satlel) köyünden, ilkokul mezunu,ciftci. Aynur Saygılı, 63 yaşından, Posof ilce merkezinden(Duğur), oğretmen okulu mezunu, emekli öğretmen.