18. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon Kadınının Giyim-Kuşamı

383 18. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon Kadınının Giyim-Kuşamı Maddi Kültür edilirdi (TŞS, No: 1874, s. 45). Ayrıca farklı bir kullanım estetiğini yansıtması açısından kırk ka- lem peştamallar da tercih edilenler arasındaydı (TŞS, No: 1903, s. 19). Kırk kalem peştamallar muhtemelen üzerindeki dikey çizgileri yönünde farklı deseni vurgulamaktadır. Ancak kırk kalem ifadesi peştamalın alım satımına yönelik tanıtımına ilişkin bir marka ve kalite deyimini de akla getirmektedir. Üst giyimin son unsurları arasında yer alan kürk ve kaftanlar bilhassa kışın soğuktan korunmak amacıyla giyilirdi. Kürkler hayvan postlarının ıslahı işlemlerinden sonra kumaşlarla kaplanması sonucu oluşturulurdu (Oğuz, 2011, s. 111). Dönem içerisinde kadınlar çok sayıda kürke rağbet etmektedir. Trabzon’da kadınların giydiği kürkler çuka, hatayi ve geremsude kaplıy- dı (TŞS, No: 1874, s. 45; TŞS, No: 1893, s. 11; TŞS, No: 1901, s. 41). Üretim maddesi olarak en çok tercih edilen zerdeva kürkleri olup (TŞS, No: 1917, s. 59) bunları sincap, kakım, kedi ve kuzu kürkleri takip etmekteydi (TŞS, No: 1893, s. 11; TŞS, No: 1901, s. 11; TŞS, No: 1910, s. 21-22). Sarı ve yeşil renklerinin hâkim olduğu kürk kaplama tekniğine tek farklı örnek cebe kürktür (TŞS, No: 1901, s. 11). Kullanım yönünden ise Trabzon kadınları tam beden kürkleri yanında yarım beden kürklerini de tercih etmektedirler (TŞS, No: 1874, s. 45 TŞS, No: 1897, s. 90). Ayrıca muh- temelen şeffaflığıyla ön plana çıması yönünde farklı bir kullanım tarzını vurgulayan zenne kürk de kadınların listeleri arasında yer almaktadır (TŞS, No: 1907, s. 32). Entari veya gömlek üzerine giyilen kaftanlar dış görünüm açısından değer yargısı oluş- turacak bir giysidir. Hatta kaftanın bu yönüyle kürkten daha ehemmiyet arz ettiği söylenebilir. Zira incelediğimiz terekelerde Trabzonlu kadınların en fazla bulundurdukları giysi türlerinden biri de kaftanlardır. Köhne de olsa hemen hemen her Trabzonlu kadının bulundurduğu kaftan çok çeşitli renkleri ve özellikleri içermektedir. Al, mavi ve alaca renklerinden oluşan kaftanlardan Şam alacası, Edirne şahisi ve Venedik hatayisi dikkat çekenlerdendir (TŞS, No: 1874, s. 45; TŞS, No: 1893, s. 11; TŞS, No: 1901, s. 41). Dönem içerisinde giyilen kaftanlar yün, pamuk ve ipek dokumalardan üretilirdi. En fazla tercih edileni ipekli dokumalardır. Bunlar arasında hatayi, diba ve kutni kaftanlar öne çıkmaktadır (TŞS, No: 1893, s. 11; TŞS, No: 1917, s. 59). Yünlülerden sadece hare, pamuklularda ise keten kaftan tercih edilirdi (TŞS, No: 1903, s. 19). Terekelerini incelediğimiz Trabzon’daki kadınların üst giysilerinden sonuncusu veya en üst giysileri cübbe ve feracelerdir. Sosyal statü açısından tercih edilen cübbe, hare ve çuka ku- maşı olan yünlü dokumlardan yapılırdı (TŞS, No: 1901, s. 11-12, 41). Sadece iki kayıtta yer alan cübbeden ziyade ferace tercih edilirdi. Aslında ferace, kadınların tercih ettiği tam bir sokak kıyafetidir. Arapça bir kelime olan ferace, önü açık, bedeni ve kolları bol, eteği yere kadar uzun, yuvarlak veya “V” yakalı ön açıklığının iki yanında yer alan dikey yırtmaç cepli bir tür cübbe şek- lindeki elbisedir (Tezcan, 1995, s. 350). Trabzon’da kadınların giydikleri feracelerin tümü çuka, şayak ve sof gibi yünlü kumaşlardan üretilip çoğunlukla mavi ve nefti renkleri tercih edilirdi (TŞS, No: 1874, s. 45; TŞS, No: 1901, 11-12).