Afyonkarahisar Sandıklıda Mahalli Bir Fıkra Tipi Hamamcı Kazım

345 Afyonkarahisar/Sandıklı’da Mahallî Bir Fıkra Tipi: Hamamcı Kazım Türk Halk Edebiyatı noktada Raoul Roseiére tarafından efsanelerin meydana gelişi üzerine ileri sürülen epik kuralla- rın, benzer fıkraların oluşumunu izah etmek için de kullanılabileceğini düşünmekteyiz. Roseiére’e göre bu durumun üç sebebi vardır: 1. Menşelerle ilgili kaide: Aynı Akli kapasiteye sahip olan bütün milletlerde muhay- yile aynı şekilde tezahür eder. 2. Birinin yerine diğerlerinin geçmesi kaidesi: Bir kahramanın hatırası zayıfladıkça onun şerefine yaratılmış olan efsane bu kahramanı terk eder ve daha meşhur birine mal olur. 3. Adapte olabilme kaidesi: Çevre değiştiren her efsane yeni çevrenin sosyal ve etnografik şartlarına kendisini adapte eder. (Sakaoğlu, 1984: 445-446) Çalışmamıza konu edindiğimiz Hamamcı Kazım Ağa ile ilgili anlatılan fıkraların bazıları- nın Nasreddin Hoca anlatmalarıyla olan benzerliğini bu kurallardan “ Menşelerle ilgili kaide” ve “ Adapte olabilme kaidesi ” ile izah edilebileceği kanaatindeyiz. Güçlü bir sözlü geleneğe sahip olan Sandıklı ilçesi, Nasreddin Hoca anlatılarının yayılması ve çeşitlenmesi için uygun bir sosyal doku konumundadır. Söz konusu tipin esnaf olması, resmi eğitimden ziyade sözlü kültür ortamın- da yetişmesi neticesinde Hamamcı Kazım Ağa’nın Nasreddin Hoca anlatmalarından haberdar olduğunu düşünmekteyiz. Yöreden derlediğimiz ve Kazım Ağa’nın ana kahramanı olduğu şu iki fıkra, düşüncemizi doğrular niteliktedir; “Gündüz vakti Hamamcı Kazım elinde bir fenerle sağa sola koştururmuş. Bunu gören halk sormuş: - Kazım Ağa gündüz gündüz elinde fenerle ne arıyorsun? Kazım Ağa: - Uykumu kaybettim onu arıyorum.” (K.K.2) Kazım Ağa’ya sormuşlar: - Siz mi büyüksünüz, ağabeyiniz mi? - Geçen yıl ağabeyim benden bir yaş büyüktü, bu yıl yaşıt olmamız lazım, demiş. (K.K.5) deşleri, Bunlar Arasındaki Benzerlikler ve Ayrılıklar”, I. Milletlerarası Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildi- rileri (15-17 Mayıs 1989), Ankara: KB HAKAD Yayınları, 1990, Sakaoğlu, S. “Nasreddin Hoca’mızın Türk Dünyasındaki Arkadaşları”, Türk Edebiyatı, 23 (255), Ocak 1995, 13-15., Türkmen Fikret. “Nasreddin Hoca Fıkralarının Yayılma Sahaları”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C III, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir: 1984, s. 141–152.