Afyonkarahisar Sandıklıda Mahalli Bir Fıkra Tipi Hamamcı Kazım

346 Erhan SOLMAZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk insanına has kıvrak zekâ ve hazırcevaplılık bu iki anlatmanın en temel mesajıdır ve Nasreddin Hoca’nın bu çok bilinen iki fıkrası bir iki değişimle Hamamcı Kazım’a atfedilmiş durum- dadır. Birbirinden çok farklı coğrafyalarda yaşasalar da aynı kültürel kodlara sahip olmaktan do- layı benzer yaratmaları meydana getirmişlerdir. Türk dünyasının akıl iyesi olan Nasreddin Hoca mahalli pek çok tipi şekillendirmiştir. Sonuç Türk sözlü geleneğinin mizaha dayalı türlerinden olan fıkra; tez-anti tez mantığı çerçeve- sinde, espri cümlesinin final bölümünde olduğu kısa ve yoğun bir anlatmadır. Bu anlatı türünde tip önemli bir yer tutar. Anlatının okuyucuya/dileyiciye vermek istediği mesaj “tip” aracılığıyla iletilir. Çalışmamıza konu edindiğimiz Hamamcı Kazım Dursun Yıldırım’ın yaptığı fıkra tipi tasnifine göre “Mahalli tip” başlığı altındadır. Yöre halkı tarafından uyanık, nüktedan ve kıvrak zekâlı bir kimse olarak tanınan ve mesleği kendisine sıfat olan Hamamcı Kazım, sözlü kültür geleneğin güçlü ol- duğu bir ortamda yetişmiştir. Nükteli söz söyleme becerisine sahip olması ve karşılaştığı olaylara verdiği hazırcevaplar deyim yerindeyse halkın referansı olmuştur. Bu bilgiler ışığında yörede Hamamcı Kazım Ağa ile ilgili derlemeler yaptık. Bu derlemeler neticesinde de kendisine atfedilen bazı anlatmaların Türk dünyasının meşhur fıkra tipi Nasred- din Hoca yaratmalarıyla benzerlikler taşıdığını gördük ve bu benzerliklerin sebebinin de folklor ürünlerinin menşelerinin benzemesinden ve çevreye adapte olabilmesinden kaynaklandığını dü- şünmekteyiz. Zamana ve zemine uyum sağlayabilme ve çok köklü bir aktarım geçmişine sahip olan fıkralar toplumun ortak hafızasının şekillenmesine tipler sayesinde aracılık yapar. Güçlü bir Nas- reddin Hoca geleneğinin olduğu Anadolu coğrafyasında Hoca etkisiyle pek çok mahalli tip ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de Afyonkarahisar/Sandıklı’dan Hamamcı Kazım’dır. Sözleri, tavırları ve kahramanı olduğu anlatılarla yörenin sözlü kültürünün canlı kalmasına katkı sağlamıştır.