Ahret Kardeşliği Geleneği ve Trakya Bölgesinin Bazı Yerlerinde Evlenme Geleneklerine Yansımaları

64 Ayşe AKMAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Genel olarak dünyanın her yerinde ve Anadolu’da akrabalık üç türlü gerçekleşir; 1- Kan bağı ve buna bağlı olarak ortaya çıkan kan veya soy akrabalığı, 2- Evlilik bağı ve buna bağlılık yoluyla ortaya çıkan akrabalık, 3- Psikososyal, sosyo-ekonomik veya sosyokültürel bağlar ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sanal akrabalıklar (Maden 1991:101). Antropoloji literatüründe sonradan kazanılan akrabalıklar “fictional kinship” veya “ritual kinship”, dilimizde ise “sanal akrabalık” olarak bilinir. Aynı zamanda manevi akrabalık (Maden 1991), “sonradan kazanılan akrabalık” ya da “düzmece akrabalık” (Balaman 1982), “tasavvuri akrabalık” (Tezcan 1982), “takma akrabalık” (Kudat 2004) vb. kavramlarla da ifade edilmektedir. En çok bilinen sanal akrabalık türleri “kirvelik”, “sütkardeşliği”, “musahiplik” olarak sayılabilirken, bunlardan günümüzde neredeyse tamamen unutulmuş gibi görünen bir diğeri ise “ahret kardeş- liği” dir. Bunlardan yapı olarak birbirine en çok benzeyenler musahiplik ve ahret kardeşliğidir. Ale- vi-Bektaşi gruplarda mevcut olan musahiplik, yol arkadaşlığı ve yol kardeşliği anlamına gelmekte- dir. Arapça sohbet kökünden gelen “musahip” sözcüğü, birbiriyle yakın görüşen, bildik arkadaşlar anlamında kullanılmaktadır. Musahip sözcüğü ayrıca şu anlamları içermektedir; 1. Biriyle musahebe eden, sohbette bulunan, konuşan, arkadaş, 2. Büyük bir zatın yanında bulunarak, onu sözüyle sohbetiyle eğlendiren, 3. Padişahların hususi işlerinde bulunanlardan her biri (Devellioğlu 1999; 820). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğünde ise musahip; ikrar verecek, nasip alacak erkek ve kadının (karı-koca) seçtiği kefil anlamında eş; yol arkadaşı, yol kardeşi olarak tarif edilmekte- dir(Korkmaz 2005: 481). Yine aynı sözlükte ahiret kardeşi; “yol kardeşi, ikrar kardeşi, musahip” biçiminde yer almaktadır(Korkmaz 2005: 42). Kan ve hısımlığın etkisinin bulunmadığı bu akrabalık türü, psikolojik, sosyal, ekonomik, dinsel vb. etkenlere bağlı olarak ortaya çıkmakta (Maden 1991:101) ve özellikle bireylerin tercih- leri doğrultusunda duygusal bir bağlılıkla birbirlerini akraba olarak kabul edip buna uygun davra- nış kalıpları geliştirmeleri esasına dayanmaktadır 2 . Sanal akrabalık, tarafların kendilerinin kararıyla ve söz vermek suretiyle sonradan kaza- nılmış bir akrabalık türüdür. Birbirleriyle iyi anlaşan ve aralarında sevgi bağı bulunan kişiler, sanal akrabalıklar kurarak dostluklarını daha da pekiştirmiş olurlar. Sanal akrabalıklar sonradan kaza- nılmış olmasına rağmen görev ve sorumluluklar açısından gerçek akrabalıklardan farksızdır. Öte yandan sanal akrabalık türlerini “gerçek” akrabalıktan ayıran temel özellik ise “geçişli” olmaması- dır. Kan bağına dayalı olarak kurulan akrabalık türleri bütün aileyi kapsarken, sanal akrabalıklar genellikle diğer bireylere aktarılamazlar. 2  Ayşe Yıldırım-Avdo Karataş: Rüya Kardeşliği, Folklor Edebiyat, cilt 20, sayı 77, 2014/1, s. 44