Alevi Cem Ritüellerinin Sınıflandırılması Sorunu ve Yeni Bir Sınıflandırma Önerisi

45 ALEVİ CEM RİTÜELLERİNİN SINIFLANDIRILMASI SORUNU VE YENİ BİR SINIFLANDIRMA ÖNERİSİ 1 Bülent AKIN 2 Giriş Bireyin, mensubu olduğu topluma aidiyetini sağlayan bağlarını güçlendiren ve toplumu yeniden yaratma özelliğine sahip olan ritüeller, mutlak suretle belli ölçüde kutsallık barındıran bir yapıya sahiptirler. 3 Ritüeller, kutsal olanın kolektif bir paylaşımın konusu olacak biçimde top- lumsallaşmasını sağlayan temel yapıların başında gelmektedir. 4 Ritüellerin toplumsal yaşamı yeniden yaratma karakteri ise, onları dinî hayatın temel yapılarından biri haline getirmiştir. Sekü- ler olarak tanımlanmaya çalışılan günümüz dünyasında dahi, bireyler arasında inşa edilen yeni kutsallıkların üretildiği yer, ritüelik yapılardır. 5 Kutsalı içerisinde barındıran, üreten ve kollektif bir paylaşımın konusu haline getiren ritüellerin, inancın ifade edilmesini sağlayarak birey ve top- lum arasında kutsal bir bağ kurduğu görülmektedir. Bireyin kutsalla kurduğu bağ ve buna dayalı inanç, ritüeller sayesinde toplumsallaştırılmakta ve kolektif paylaşımın konusu hâline gelmekte- dir. Böylece ritüeller, din ile inancın toplumsal ve kültürel boyutunu tesis etmekte birinci derece- den rol almaktadırlar. 6 1  Bu bildiri, “Diyarbakır Yöresi Alevi Ocakları: Tarih, İnanç ve Gelenek” adlı doktora tezimizde, Diyarbakır yöresi Alevilerine özgü cemler özelinde yaptığımız sınıflandırma önerisinden hareketle, bu sınıflandırmanın genele uygulanması önerisine dayanmaktadır. Bu yeni sınıflandırma çalışmamız çerçevesinde, İran, Irak, Suriye, Türkiye ve Balkanlarda yerleşik olan Alevi ocaklarına mensup topluluklar tarafından icra edilen cem ritüellerinden örnekleri içerisine alacak şekilde geliştirilmiş ve kapsamı genişletilmiş (geneli kapsayan) bir tasnif önerisi sunulmuştur. Söz konusu doktora tezi için bk. Bülent Akın, Diyarbakır Yöresi Alevi Ocakları: Tarih, İnanç ve Gelenek . Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017. 2  Dr. Arş. Gör., Siirt Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türk Halk Edebiyatı Anabilim Dalı, bulentakinedb@hotmail.com . 3  Emile Durkheim, The Elementary Forms of the Religious Life: A Study in Religious Sociology . (Translated from the French by Joseph W. Swain), Free Press, Illinois, 1947: 225-226. 4  İlkay Şahin, “Dinî Hayatın Ritmi: Ritüel ve Müzik”. AÜİFD XLIX, S. II, 2008: 271. 5  Erving Goffman, Interaction Ritual Essays on Face-to-Face Behavior . London: Aldine Transaction, 2006: 81-95’den Akt. Şahin, 2008, a.g.m ., 271. 6  Şahin, 2008, a.g.m ., 271.