Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları

149 Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları Müzik, Oyun ve Eğlence yerine gecen oklava hareket ettirilerek oynanır (And, 1968:229, Akt. And, 2012:238). Bu oyun Anadolu’da ‘cuce’ adıyla da oynanır (Duzgun, 1999:86). Derlenen oyunlar ve bunlara baglı mitos- ların saptanmasından sonra cesitli öelerin gerek Anadolu’daki oyunlarla, gerek baska ulkelerde- ki aynı turden oyunlarla karsılastırılarak islevlerinin incelenmesi sonucu, yalnız bilimsel bakımdan degil, ulusal sanatın zenginlestirilmesi, sanatta kendi benligini bulmakta aydınlatıcı ve esin kay- nagı olusu gibi pratik yararlarının buyuk olacağı kanısına varılmıştır. Alp, K. O. (2009). Orta As- ya’dan Anadolu’ya Kulturel Sembollere Giris. Eflatun Yayınevi. Ankara. Sonuç Anadolu’daki oyunlar ritüel nitelikli ve büyü kökenli olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bu oyunlar zamanla törelerin belirlediği kalıplar içine sokulmuş olsaklar da köylü ilk çıkıs zamanındaki asıl- larını koruyamamış ilkel törenleri ve gelenekleri korumasını bilmiştir. Bu oyunlar tarihsel/sosyal/ kültürel nedenlerle ve göçlerle degisiklige ugramıs olsalar da köylü bu ritüel nitelikli oyunları her zaman bilmiş, tam olarak uygulamış ve bütün köy olarak oyuna katılmıştır. Orta Asya kültürünün ve samânizm izlerinin yoğun olarak görüldüğü bu ritüellerde eski Türklere ait izler hala korun- maktadır. Bu oyunların temelini genel olarak tarım ve büyü olusturur. Ancak bu ritüellerde hayvan ve ataların kültü de yasamaktadır. Maskesiz olarak yapılan bu gösteriler tarıma dayalı kültürün adetleri olarak yaşamaya devam ederler. Aynı zamanda hayvancılık gelenegine baglı bir kül- türün ritüellerinde doga ve totemizm kültü, atalar kültüyle birlikte yaşatılmakta, iki kült birbiri ile sorunsuz bir biçimde birbiri içine karıstırılmaktadır. Gelin kılıgına girmis erkek Cajkonoviç’e (Caj- konovic,1973:287) göre tarım veriminin tanrıçasıdır. Evlenme kültü ise verimlilik kültüyle baglıdır (Kostic,1972:6-11). Her ikisinde de verimililik bagları vardır (Antonijevic, 1979: 112). Anadolu’daki ritüellerde baska kisilige girmek, halk âdetlerinde sık sık unutulmus aziz ve kutsal kisilerin yerini almaktadır. Anadolu ritüellerinde maskeli oyuncuların kullandıgı ziller, çanlar, en eski senliklerde de görülmektedir. Mitolojiyle ilgili sahnelerde zillerin daima kullanıldığı düşünülürse tarım ve hay- vanların verimliligi için yapılan bu törenlerde (Bahtin, 1978 :232) komik haraketlerin dısında derin bir analizle eski dinlere ait izler bulmak mümkündür. Verimlilik büyüsü müstehcen sahnelerle ortaya çıkmaktadır. Bunu bütün Anadolu’da bulabiliriz. Fallus ile yapılan saldırganlık, fallasun bir fetis oldugunu ortaya koyar (Antonijevic,1979:112-115). Gelin ve evlilik motifi, verimlilik motifidir. Ürünün verimli olması için yapılan verimlilik büyüsüdür. Ritüeller arasında yapısal ve fonksiyonel benzerlikler derinlemesine arastırıldığında ritüellerin köy aile düzeyindeki önemi ortaya çıkmakta- dır. Sonuç olarak Anadolu temsillerinde karşımıza çıkan oyun ve ritüel kalıpları bizleri yıllar önce var oladuğunu bildiğimiz eski inanışların oyun ve ritüel kalıplarına götürür.