ESER ADI

139 Anadolu Köylü Temsilleri Oyun ve Ritüel Kalıpları Müzik, Oyun ve Eğlence dramatik olarak nitelendirilmesinde bazı özellikler aranır. And, köy seyirlik oyunlarının dramatik nitelendirilmesi için en az kendisinden baska bir kisiligi, bir olguyu ve yaratıgı canlandırmayı arar (And,1974:119). Karadağ ise tiyatronun, iki ana ögesinin olduğunu, bunların ise oyuncu ve seyirci olduğunu söyler. Tiyatronun sanatsal kaygıdan çok toplum ya da din açısından islevsel olduğunu dile getirir (Karadag,1978:119). Anadolu Köylü Temsilleri Anadolu’da kutsal danslar ve oyunların oluşturduğu köylü tiyatrosu, ‘seyirlik oyunlar’ diye adlandırılır. Anadolu’ya ait, köylünün hayatı ile iç içe geçmiş durumda ve köy insanının yaşa- mının doğrudan yansıması olmuş bu kutsal malzemeler, hem bu topraklar üzerinde yaşamış ve birbirini yakından etkilemiş, hem bu topraklara göç ederek eski yerleri yeni yerlere eklemiş, yeni yerleri kendine yurt edinmiş, hem de bu topraklardan yola çıkarak başka coğrafyalara yerleşmiş bulunan kadim kültürlerin etkileşimlerinin sonucudur. Günümüzde Türk milletinin zengin kulturu- nü ve hayal gucunünün temsilcisi olarak yaşatılan ilgili kutsal malzemeler çeşitli araştırmacıların görüşleri altında farklı söylemler ile sınıflandırılmaktadır. Amacımız bütün bu yerli araştırmalar sonucu ortaya konulan değerli görüşleri yeniden tespit etmek, tasnif etmek, doğrulamak, düzelt- mek, eleştirmek, geliştirmek değil, bunun yerine günümüz sahne sanatlarının teori ve pratikleri doğrultusunda geliştirilen uluslararası çalışmalar ve evrensel sanat görüşleri ile ortaya konulan ‘yeni sanat anlayışı’ prensipleri ışığında yeniden değerlendirmek ve Anadolu kültürünü ilk-örnek- lerden biri olarak yeniden göstermektir. Ahmet Kutsi Tecer, Anadolu’nun dügnlerde, bayramlarda veya yılın belirli gunlerinde, koylulerin kendi aralarında oynadığı, hala da oynamaya devam ettikleri orijinal yapılı bu dramatik nitelikli ilk-örneklere ‘köylü temsilleri’ der. Tecer’e göre bu topraklar üzerinde yaşayan Anado- lu köylüleri asıl olarak ‘iptidai mahiyette dramatik tezahürler olmaktan ileriye geçemeyen’ köylü oyunları oynarlar. Tecer ‘köylü tiyatrosu’ terimini kullanmak yanlıştır der. Bu orijinal etkinliklerin adına köylü temsilleri derken, bu etkinliklerin Anadolu’nun köklü geçmişinin şahitleri olduklarını da göz ardı etmez. Tarıma ve hayvancılığa uygunluğu nedeniyle birçok uygarlık, kültür ve etnik gruba ev sahipligi yapmış, bu nedenle öncelikle cografi yapısı, tarihi, sosyal, kültürel ve etnik yapısı ile zenginlik gösteren Anadolu’nun kendi köylüsünün eski zamanlardan beri dahil olduğu bu tören, büyü ve oyunlar yolu ile aktarabildiği kültürüne ait ilk-örnekleri, köylünün gelenek ve göreneklerini, İslamiyet öncesi ve sonrası dini ibadet ve törenlerini, toplum yaşayışını, geçim kaynaklarını ve gelir sagladıgı bu kaynaklarla ilgili özel günlerini sunan bir konuya baglı kalarak oynanan dogaçlama yapılardır. Oyun ve Ritüel Kalıpları Anadolu’da köylerde oyun yapma, oyun çıkarma, adet yapma gibi yönelimler içinde oyna- nagelen seyirlik oyunlar genellikle fazla uzun değildir ve ‘bereket olsun, şenlik olsun, mevsimler değişsin’ diye yapılagelmektedir. Birçok oyun kısa süreler içinde sergilenir. Oyunların aralarında oyuncuların diğer oyunlara hazırlanabilmeleri için gerekli süre, yine köylünün ürettiği türküler, danslar ve sözsüz oyunlarla doldurulur. Metin And, Anadolu’da bu gelenegin kendisini başka bir biçimde isimlendirmediğini söyler. And’a göre yapılan iş ‘oyun çıkarmak, oyun yapmak’ gibi deyimlerle karşılanır.