“Anadolu Yollarında” Bir Polonyalı – Tadeusz Vetulani

24 Doç. Dr. Sabire ARIK T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı bölgesinde de Malakan gruplarının yaşadığından bahsedilir; burada belli bir yaşa gelmiş Malakan erkegi yaşamla ilişkisini kesmekte, bunu gerçekleştirmek için de tam bir tevekkül içinde soy- utlanmaya çabalamaktadır. 50 Buna çok şaşıran Vetulani, burada da böyle bir adet olup olmadığını sorduğunda herhangi bir cevap alamadığını yazar. Tadeusz Vetulani, Kemal Güney ve Olgierd Czibas eşliğinde Arpaçay ilçesindeki Ağçalar ve Zöhrap (şimdiki Yalınçayır) köylerine gider. Yolda ilk kez, yukarıda bahsettiğimiz büyük bir köy arabasıyla Kars’a gitmekte olan Malakanlara rastlarlar. Bana eşlik eden arkadaşların tanıdıkları oldukları için durdular ve sohbet ettiler, hatta bize, Kars çevresinde şakacıktan “Malakan gazetesi” de denilen büyük, güzel olgun ayçiçeği kafası ikram ettiler. Malakanlar işten boş kalan zamanlarında, özellikle de pazar günleri büyük miktarlar- da ektikleri ayçiçeklerinin tanelerini ayıklarken ve çitlerken, çeşitli dünya meselelerini de konuşup tartıştıkları için bu söz ortaya çıkmış. Biz de öyle yaptık, Malakanların örneğinden giderek, çok sayıdaki nüshasına sahip olduğumuz Malakan gazetesinin içeriğini derinleştirdik ve ilginç konular hakkında konuştuk. 51 Vetulani bir başka seferinde de, Kars’a 20 kilometre uzaklıktaki Uzunzaim Köyü’ne (şim- diki Yolboyu) gider. Daha önce Malakanların kurmuş olduğu bu köy, savaş sonrası Kafkaslardan Anadolu’ya gelmiş olan ve Terekeme (Karapapak) olarak bilinen Kafkas Türkmenleri tarafından yurt edinilmiştir. Burada karşılaştığı çatısı eğimli evler ise Malakanlardan kalan evlerdir. Köyün dikkat çeken en belirgin süsü ise, dönüş yapan Malakanların eski ibadet evinden okula dönüştü- rülmüş, çatısı kırmızıya boyalı taş binadır. 52 Ayrıca Vetulani hiç ummadığı bir anda burada yabani bir keçi tipine, yani yarım daire şeklinde kılıç gibi boynuzları olan evcil keçilere de rastlar. 53 Vetula- ni için bu çok önemli bir keşiftir, çünkü o dönemlerde bu tip evcil keçinin varlığı bilim çevrelerince inkâr edilmektedir. Vetulani’ye, Kars vilayetinin her ilçesinde, devletin çevre köyler için örnek ekonomik sis- tem oluşturduğu bir ya da iki örnek köy bulunduğu söylendiğinde, bu örnek köylerden Ağçalar’a gider. Ağçalar’a geldiklerinde de onlara, 50 ev ve 350 nüfuslu bu örnek köyün muhtarı olan Ars- lanoğlu İskender Bey yardımcı olur. Bu örnek çiftlik, taştan ve kerpiçten yapılmış, çatısı düz yapıların yanı sıra, tarım aletleri için bir depo ve tahıl ambarını içine alan ek binası olan bir mutfak ve iki odalı bir ev, demirhane ve marangozhaneyi içine alan ayrı bir atölye binası, ayrıca ahşap bank, masa ve sandalye konulmuş küçük misafirhane binası oluşturmaktadır. İskender Bey’in evinde öğle yemeği sırasında ona köyde bir de, 63 tanesinin kısrak olduğu 160 ata sahip olan At Yetiştiricileri Birliği bulunduğundan bahsederler. 54 Ayrıca yakın dağlık yaylalarda devletin, her yıl çiftleşme dönemlerinde aygır dağıtılan bir istasyonu da vardır. Bunun yanı sıra Ağçalar’da genel anlamda küçük ve büyük baş hayvan sayısı çok fazla olduğu gibi tarım araçları da yaklaşık 25 ta- nedir. Öğlen yemeğinden ve çok sayıdaki atların incelenmesinden sonra bu misafirperver çiftçiyle vedalaşıp 3-4 km uzakta olan Malakanların köyü Zöhrap’a giderler. Onları uzun süre arkalarından 50  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 102. 51  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 105. 52  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s. 105 53  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 106 54  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 106.