“Anadolu Yollarında” Bir Polonyalı

25 “Anadolu Yollarında” Bir Polonyalı – Tadeusz Vetulani Genel Konular güçlü Anadolu köpekleri izler, bunlar kremsi sarı ya da gri sarı renkte, yüzleri koyu renkte, boyu kısa ve uzun tüylü, muhtemelen Kars çoban köpekleridir. Vetulani ve arkadaşları, Malakanların Zöhrap Köyü’ne giderken yolda köyden ayrılmakta olan papaz Mikolaj Efimowicz ile karşılaşırlar, onların ziyaretine çok sevinen adam onlarla birlikte tekrar köye döner. Yolda bahçede çalışan bir Malakana rastladıklarında yine “gazete”yi sorar ve ondan çok güzel iki ayçiçeği kafası alırlar. Böylece sıralı dik çatılı beyaz evlerin yanından geçe- rek papazın bahçesine gelirler. Vetulani’nin Lehçe soru sormasına rağmen, onun Rusça cevap verdiği bu yaşlı papaz, Zöhrap Köyü’nün o zamanlar 74 ev ve 640 nüfusa sahip olduğu bilgisini verir. 55 Köyde genel olarak 250 at, 800 inek, 500 koyun ve bir miktar da keçi bulunmaktadır. Vetulani’in misafir olduğu bu papazın evindeki büyük odada ilk gözüne çarpan şey, yukarıda bahsettiğimiz gibi, yatağın perdeyle ikiye ayrılmış olmasıdır. Malakan erkeklerin hepsi sağlıklı ve gösterişli görünmektedirler. Yaşlılarda uzun sakal olduğundan, hatta şapka ile birlikte sadece gözleri seçilmektedir. Rahat bir ifade ve iyi huyluluk bütün Malanların yüzlerinden yansımaktadır. Malakan kadınları ise Rus kadınları gibi yüzlerini kapamamaktadırlar ve erkeklerle omuz omuza çalışmaktadırlar (8. Resim). Vetulani bir süre sonra da bugünkü adıyla Boğatepe’de, hayvancılık ve mandracılık yapı- lan iki köye gitmek ister, bunlar birbirinden bir kilometre uzaklıktaki yerleşim yerleri, Rusça mandı- ra anlamına gelen Büyük Zavot ve Küçük Zavo t’tur. Bu yerleşim yerleri de daha önce Malakanlar tarafından kurulmuştur ve onlar memleketlerine göçtükten sonra da onların yerine buraya daha önce bahsettiğimiz Kafkas halklarından Terekemeler, yani Karapapaklar yerleşmiştir. Terekeme- ler de Kafkaslardan buraya gelirken yanlarında o zamanki süt sığırlarını getirmişlerdir. Bu sığırlar İsveç et ve süt ırkı ve simental süt ineği ırkının güçlü çaprazlaması ile üretilen sığırlardır. Dolayı- sıyla Malakanlardan sonra Terekemeler de onların bıraktığı yerden hayvancılık ve mandıracılığı devam ettirmektedirler. Zaman yetmediği için sadece Büyük Zavotu gezen Vetulani’yi burada da, oranın genç, sempatik ve girişken muhtarı Eyüp Ağa misafir eder. Bu girişken muhtar Vetulani’ye bu yerleşim yeri hakkında şu bilgileri verir: Büyük Zavot 1 800 hektar alana sahiptir, bunun büyük bölümü yayladır, o tarihte, 1200 sığır, 100 at, 500 de koyun vardır. Burada ayrıca bir de yerel Pey- nir Üretici Birliği bulunmaktadır ve o tarihte 8 yıldır faaliyet halindedir. Bu birliğin yağ ve süt gibi ürünleri İstanbul pazarlarında satılmaktadır. Burada Vetulani’ye bir de ilkel fakat çok iyi işleyen bir peynir fabrikası gösterirler. 56 Onun depolarında satışa hazır ya da olgunlaşmakta olan ürünler, yani gravyer, kaşar bulunmaktadır. Peynirin yanı sıra birkaç çeşit yağ da üretmektedir. Büyük Zavot’un bu genç ve misafirperver muhtarı, onlara yemek verdikten sonra bir de kilim atölyesi gösterir. Ayrıca buradaki o dönem Türkiye’nin en büyük süt tozu fabrikasını da ziyaret ederler. Bu fabrika Rus döneminde inşa edilmiştir, 1934 yılında da özel bir sektör tarafından alınarak fabrika olarak işletilmektedir. Vetulani’nin bulunduğu sıralarda da yaklaşık bir yıldır faaliyetini sürdür- mektedir. Yaklaşık 70 ton süt tozu üretmektedir. Bir kısmı da İstanbul’da çikolata fabrikalarına yollanmaktadır 57 (7. Resim). 55 Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s. 107. 56 Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 111. 57 Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 113.