“Anadolu Yollarında” Bir Polonyalı – Tadeusz Vetulani

19 “Anadolu Yollarında” Bir Polonyalı – Tadeusz Vetulani Genel Konular Türk halk kültüründeki iyilikseverlik ve yardımseverliğin de olağanüstü ve bütünüyle çıkar- sız olduğunu düşünen Vetulani’ye göre, bu durum Anadolu’nun her yerinde, bilim çevresinde olduğu kadar halk arasında da böyledir. Bunu Türkiye’de kaldığım süre boyunca her adımda, tanıdığım tanımadığım herkeste gör- düm, hatta benim çalışmalarım için zamanlarını, gayretlerini, hatta paralarını bile benden hiç sakınmadılar. Bu yardımseverliği sade vatandaştan da gördüm, örneğin Polonya’da benden rica edilen böcekleri aramak için bahçelerdeki taş ve vazoların alt ını eşelemeye başladığımda , ilkin durdular, şaşırdılar ve ne olup bittiğini öğrendikten sonra da bana pek çok kez gruplar halinde yardım ettiler, yakaladıkları böcekleri getirdiler. Aynı durum hayvan ölçümleri sırasında da oldu, her zaman fazlasıyla istekli ve hiç çıkarsız yardımcılarım vardı. 23 Türk halk kültüründe ön plana çıkan misafirperverliğin de çok doğal ve içten olduğunu belirten Vetulani, bu misafirperverliğe sadece bilim çevresinde değil, aynı zamanda gittiği her yerde, Ankara Çifteler Köyü’nde, Eskişehir Sazova’da, Karacabey Harası’nda, Balıkesir Galip Paşa Camandra Çiftliği’nde de yakından şahit olmuştur. Örneğin İzmir çevresindeki Güle Çift- liği’nin sahibi Musa Kâhya, Vetulani ve arkadaşlarını misafir etmek ve onlara kaz eti yedirmek ister. Vetulani ve arkadaşları trene yetişecekleri için kalamayacaklarını söylediklerinde, bu kez çiftlik sahibi yolluk olarak kesilmiş bir kaz eti vermek ister. Vetulani çiftlik sahibinin onları misafir edemediğinden dolayı ne kadar üzgün olduğunu fark ettiğinde, bir dahaki gelişinde mutlaka ona uğrayacağını söyleyerek onun yüzünü güldürdüğünden bahseder. 24 Yine Ankara’da kaldığı sıra- larda önemli bir devlet adamının misafiri olur, yemek sırasında kendisi içki içmemesine rağmen misafirine, yani Vetulani’ye içki ikram etmesinden çok etkilenmiştir. 25 Vetulani, Türk halk kültürünün bu güzel özelliklerinden yola çıkarak çok köklü bir geleneğe dayalı olan Türk toplumunun ahlaki kurallarının ve adetlerinin Türkiye’de çok belirgin olduğuna dikkat çekmektedir. Zira Anadolu’nun kültürü, zengin bitki örtüsü ve hayvan ırklarının saflığıy- la hala bozulmamış doğası gibi henüz bozulmamıştır. Bu bağlamda Tük halk kültürünün teme- lini oluşturan Anadolu köylerindeki yaşam şartlarını, köy insanını ve adetlerini büyük merakla gözlemlediği, incelediği ve değerlendirmelerde bulunduğu görülür. Örneğin bir süre misafir edildi- ği Eskişehir Muttalip Köyü’nü şöyle tasvir eder. Türk köyü çok ilginç! Her ev yüksek duvarlarla çevrilmiş bahçeli; evler ve gri tonda, piş- memiş tuğladan inşa edilmiş bu duvarlar birbirine bağlanırken ara sokaklar ı da bir labirent haline getiriyor; evlerin pencereleri kapalı bir avluya açılıyor. Köy meydanlarında ağaç kümeleri, onların yanında ise sürekli temiz su akan ve evcil hayvan sulama yerleriyle artezyen kuyuları bulunuyor. Muttalip Köyü ise, bir taraftan köye doğru uzanan bir taraftan da sanki kale izlenimi yaratan enine surlarla çevrelenmiş sokaklarıyla 600 ev ve ince minareli 6 mescidiyle büyük ve geniş. Bana söy- lendiğine göre gerçekten de, köye kadar giden bu dar sokakların, bir zamanlar ihtiyaç durumunda köyü savunma amacı da varmış. Hemen köyün ardında da iki büyük mezarlık uzanıyor, daha ileride ise güzel inşa edilmiş artezyen kuyuları ve hayvan sulama yerleriyle meralar bulunuyor. 26 23  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 20. 24  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s. 29. 25  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 29. 26  Tadeusz Vetulani, Wzd ł uż Anatolii, s . 25.