ESER ADIAnadolu’da Abdallık Geleneğinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Tasavvufi Ve Dini Yapılanmalar İle Abdalların Müzikle İlişkisinde Bu Yapıların Etkisi

287 Anadolu’da Abdallık Geleneğinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Tasavvufi ve Dini Yapılanmalar ile Abdalların Müzikle İlişkisinde Bu Yapıların Etkisi Müzik, Oyun ve Eğlence yapılmakta, kalpte maşuktan (Allah) başka hiçbir şeyin yer etmesine izin verilmemektedir. Bu bakımdan, “ölmeden önce ölmek” fikrinin Hakk’a ulaşmada en kestirme yol olarak görülmesi ve “Tanrı’da yok olma” ya da “fena-fi’llah” düşüncesi birlikte düşünüldüğünde (Ay, 2014, s. 28), bu yolu benimseyen dervişlerin, Tanrı’ya ulaşmak için müzik ve raksı ne denli önemsedikleri rahat- lıkla anlaşılabilir. Yine daha önce ele alınan örneklerden de anlaşılacağı gibi, ilahi aşk ve cezbe yolunu tutan, genel itibariyle heteredoks bir karakter sergileyen Kalenderi, Haydari, Cami, Şemsi derviş gruplarının raks ve semayı ön planda tutarken kendilerinden geçerek Tanrı’ya yaklaşma amacı taşıdıkları görülmektedir. Dolayısıyla, müziğin, hem ilahi bir amaca hizmet eden bir işlevi- nin bulunması hem de Abdal/derviş yaşamının oldukça önemli bir parçası haline gelmiş olması söz konusudur. 5.2. Abdalların Yaşamında Müziğin Yerine Dair İlk Kaynaklar Abdalların Anadolu’ya gelmeleriyle beraber, özellikle heteredoks karakterli derviş grupları içinde temsil edildiği ve bu dervişlerin dünya ve Tanrı algıları gereği çoğunlukla müzik ve semayı bir ibadet biçimi haline getirdikleri anlaşılmaktadır. Ancak daha somut olarak Abdalların müzikle olan bu yakın ilişkilerine dair bazı tespitlerin yapılabildiği ’ iki önemli kaynak, Elvan Çelebi’nin Me- nakıb’ül-Kudsiyye ’si ve Otman Baba Vilayetnamesi’ dir. Menakıb’ül-Kudsiyye ’de özellikle Vefailik ve Dede Garkın’dan söz edilen bölümler dikkat çekicidir. Abdallık geleneğinin Anadolu’da ortaya çıkışından itibaren müzikle olan ilk bağlantıla- rını Dede Garkın’da aramak mümkün görünmektedir. Dede Garkın ocağında, deyişler söyleyen âşıkların yetiştiği anlaşılmaktadır. Sema ve müzikle ilişkili olarak Menakıb’ül-Kudsiye’ nin aşağı- daki bölümü dikkat çekmektedir: Dakı(dahi) bir var semâ’umuz iy yar Her ne kim var meşayih ü ebrar Hem dakı (dahi) bir semâ ululardan Rahmetullah ile tolulardan Nâgehân bir bölük geyik Hürrem İrişür şeyhe yüz urur ol dem Şeyh işaret eder döner onlar Ayna dövleye baş urur bunlar (Çelebi, 2014, s. 31-37). Ayrıca Âşık Nevruz gibi Dede Garkın ocağına bağlı pek çok Alevî saz şairi deyişlerinde pîrleri Dede Garkın’dan söz etmektedir: