Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı

270 Emine KARPUZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı 1.4. Kullanılan Motifler —— Bitkisel Moti fl er: Anadolu kaplarında bitkisel bezeme olarak selvi, nar, nar dalı, hurma, vazoda çiçekler, hatayi üslupta çiçekler, palmiye, lale, karanfil, gül, mine çiçeği, lotus, palmet, dal ve yapraklar görülür. Bitkisel motiflerden nar ve lale çok az örnekte natü- ralist üslupta görülürken genellikle stilize edilmiş olduğu tespit edilmiştir. Özellikle geç dönemde yapılan nar motifleri yaprak veya madalyon şekline dönüşmüş, çizgi ile içleri taranmıştır. Lale motifleri de bazı örneklerde oldukça stilizedir. —— Geometrik Motifler: Kaplarda mühr-ü Süleyman, altı kollu yıldız, zencerek, eşkenar dörtgen, üçgen, meandır, düz çizgi, kırık çizgi(zigzag), çarkıfelek, paralel çizgiler, ters V’ler, salbekli ya da salbeksiz şemse(madalyon) motifleri görülür. —— Figürler: Anadolu kaplarında en az kullanılan motif grubudur. Kaplarda kuş, güvercin, eşek, tavus kuşu, balık, ceylan figürleri ile karşılaşılmaktadır. —— Nesne- Mimari Motifler: En az rastlanan motiflerdendir. Genellikle sinilerde karşımıza çıkar. Vazo içinde nar ve çiçek dalları, ibrik motifi ile köşk tasvirleri bu grubun motifle- rindendir. —— Yazılı bezeme: Anadolu kaplarında yer alan yazıların ana süsleme tasarımı içinde de- koratif olarak kullanıldığı görülür. Genellikle şerbet kazanlarında dairesel madalyonlar içerisinde yazılar yer alır. Ayrıca dikdörtgen kuşak veya bordürlerde de yazı görülmek- tedir. Bunlar Arap alfabesi ile yazılmış Osmanlıca, Arapça dini içerikli metin, beyit, kita- be olarak tanımlanabilir. Yazılı bezemede nesih ve sülüs türler kullanılmıştır. 1.5. Motiflerin Sembolik anlamları Merkeze yerleştirilen çarkıfelek motifi, hayatın dönen çark misali tekrarladığını, evrensel dönüşü sembolize eder. Selviler insan ruhunun Tanrı’ya kavuşmasını, yaşam sonrası ölümü, güller, gezegenleri, «çokluk içinde birlik» ifadesi, Mühr-ü Süleyman, Hz. Süleyman’ın adının ve gücünün simgesi yanında bazı tarikatlar tarafından Hz. Peygamberin sembolü olarak kabul edil- mektedir. Nar; hurma, bereket simgesi, cennet meyvesi olarak değerlendirilmekte (Öney, 1976, 45 ve Öney, 1978, 32) dir. Nar gibi bol çekirdekli meyve motifleri işlemelerde yaygın kullanılmıştır. Bu motif ile kurulacak yuvanın bereketli, zengin ve bol çocuklu olacağı inancı( Berker, 1980, 33) dile getirilmek istenmiştir. Süsleme sanatlarımızda görülen balık figürü bereketi, kuşlar insan ruhunu, ceylan masu- miyetin, zerafetin (Nur, 2013, 25) simgesi olarak kaplarda yer almış olmalıdır. Dünya nimetleri ve zevklerinin sergilendiği kaplarda yer alan motifler, hem bu dünya, hem de öteki dünyadaki (ahiret) güzellik ve nimetleri insana sunmayı ve hatırlatmayı, aynı zamanda da şükretmeyi amaçlamış olmalıdır.