Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı

272 Emine KARPUZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Birleştirme teknikleri: Mutfak kaplarının çok azı yekparedir. Yekpare kap yapmak ayrıca bir sanattır. Günümüz- de kaplar birçok parçanın birleştirilmesi ile meydana gelmektedir. Birleştirmede kaynak, kenet, lehim, perçin gibi teknikler uygulanmaktadır. Süsleme Teknikleri: Süslemede en yaygın kullanılan teknik kazımadır. Tunç çağından itibaren kullanılmakta- dır(Erginsoy, 1978,25). Ucu keskin çelik kalemlerle açılan yivlerdeki madenin kesilerek çıkarılma- sı ile gerçekleştirilen süsleme tekniğidir. Sivas yöresi kaplarında kazıma tekniğinde kabın sathı balmumu ile sıvanır. Motifler kalemle çizilerek açılan yivlere asit dökülür. Asit dökülen kısımlar siyah renk alır ve desenler bu şekilde belirgin hale getirilir (Üçer, 1992, 100). Anadolu kaplarında karşılaşılan diğer bir teknik kabartma tekniğidir. Bu teknikte çeşitli çekiç ve diğer aletler kullanılarak ya zemin çökertilerek hazırlanan motifin yüksekte kalması ile kabartma yapılmış olur, ya da hazırlanan motiflere tersten vurarak istenilen şekilde kabartılması sağlanır. Genellikle yazılı süslemelerde kullanılmıştır. Geç dönem örneklerde karşılaştığımız bir diğer süsleme tekniği baskı tekniğidir. Çelik kalemler üzerindeki desenlere çekiç yardımıyla vurularak, çelik kalemdeki desenin çıkması sağ- lanır. Bu çok teknolojik bir desen geçirme sistemidir. Burada sanatçının desen hazırlamak için herhangi bir emeği yoktur. Var olan desenleri istenen kompozisyona göre kap üzerine aktarma işi gerçekleştirilir. Bu işin daha çok eski tarihli bir kaba günümüzde desen yapmada kullanıldığını görüyoruz. SONUÇ Araştırma sonucunda incelenen kaplar, türleri açısından değerlendirilmiş, form ve fonksi- yonları, yapım teknikleri, süsleme teknikleri açıklanmıştır. Kaplarda görülen süsleme motiflerinin kap üzerindeki yeri ve tasarım ilkeleri açısından özellikleri vurgulanmaya çalışılmıştır. Bazı motif- lerin ikonografisi-anlam yükü, bu konuda yazılan yayınlardan hareketle aktarılmaya çalışılmıştır. Bu araştırma ile sunulan verilerin; geleneksel bakırcılık sanatı örneklerinin süsleme tasarım ve motif repertuvarının bütünü hakkında fikir verdiğini söyleyebiliriz. Bakır kaplarda karşılaşılan zengin motif repertuvarının diğer el ve süsleme sanatları ile ortaklığı, Türk sanatlarının belli bir kaynaktan beslendiğini ortaya koyması açısından önemlidir. İncelenen eserlerin büyük çoğunluğu 18-20. Yüzyıllar arasına aittir. Anadolu süslemeli bakır kapları kompozisyon açısından değerlendirildiğinde; hem motif- lerin hem de seçilen kompozisyonun genellikle simetrik düzende yapıldıkları görülür. Serbest ya da tek merkezden oluşan uygulamalar seçilmiştir. Biçimin yüzeyine uygulanan kompozisyonların formla uyumlu olduğu, biçim ve estetik bütünlük gözeterek belirli bir disiplin içinde işlendiği görü- lür. Seçilen motifler genellikle stilizedir. Çok az örnekte natüralist üslup görülür. Motiflerin biçim- lendirilmesinde büyük-küçük, doluluk boşluk dengesi gözetildiği, bunun da ritim, denge ve uyum duygusunu güçlendirdiğini söyleyebiliriz.