Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı

264 Emine KARPUZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Bu araştırma ile kapların süsleme tasarımı bütüncül bir yaklaşımla incelenecek ve analiz edilmeye çalışılacaktır. Süsleme kompozisyonlarının tasarım programı, tasarım ilkelerine uygun- luğu, bezemenin kap üzerindeki yeri, seçilen motifler, motiflerin anlamları gibi sorulara, örnekler üzerinden hareketle cevap bulmaya çalışılacaktır. Bu bakış açısıyla elde edilen sonuçların yeni tasarımcılar ve tasarımlara yön vermeyi hedeflenmektedir. Tasarım öge ve ilkeleri açısından eser incelemesi seramik-çini, resim, grafik gibi alanlara uygulanmıştır. Bu yöntem ilk defa bakır kaplara uygulanacağından araştırma orijinaldir. Bunun bir deneme çalışması olarak kabul edilmesini talep etmekteyiz. Bu araştırmanın bundan sonra bu tür araştırma yapacakları teşvik etmesi beklenmektedir. Problem; alan araştırması, görüşme ve gözlem metotları ile çözülmeye çalışılmıştır. Araştırmacının madeni kapları görmek, araştırmak ve incelemek amacıyla gittiği ve kataloğa eserlerini dâhil ettiği merkezler şunlardır: Ankara, Konya, İstanbul, Kayseri, Sivas, Gaziantep, Malatya, Elazığ, Şanlıurfa, Afyonkarahisar, Tokat, Rize, Erzurum. Araştırma kapsamında, Anadolu genelinde geçmişte veya günümüzde bakırcılık sanatı açısından önem taşıyan birçok merkezdeki bakırcı ustalarla ve bakır eşya satan esnafla görüşme ve mülakat gerçekleştirilmiştir. İncelenen eserlere ait bütün bilgiler gözlem fişlerine aktarılmış, elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Tüm incelenen kaplar genel ve detay fotoğraflanmıştır. Araştırmanın katalog bölümünde kaplar fonksiyonlarına göre ayrılarak her grubu temsil eden süslemeli örneklerin genel görünüş fotoğrafları ile motiflerinin görünüş çizimlerine yer verilmiştir. Bu araştırmanın konusu ile ilgili yapılan literatür taramasında madeni kapların tasarımı konusu ile ilgili herhangi bir yayınla karşılaşılmamıştır. Ancak Anadolu Bakırcılığı ile ilgili yayınlar bulunmaktadır. Bu yayınların başında tarafımızca hazırlanan ve 1996 yılında tamamlanan Ana- dolu’da Mutfak Mimarisi ve Kullanım Eşyaları(18-20. Yüzyıl) konulu doktora tezinde Anadolu’nun farklı birçok yöresinin mutfak mimarisine de yer verilmiş, müze ve özel koleksiyonlarda yer alan bakır kullanım eşyalarına ait örnekler tanıtılmıştır. Son yıllarda farklı üniversitelerin Yüksek Lisans düzeyinde yaptırdığı farklı süsleme sanat- ları ya da eserlerle ilgili birkaç yayınla karşılaştık. Bunlar; TOSUNOĞLU, Eda Demir, 16. Yüzyıl İznik Çini Sanatında Yemek ve Servis Kaplarının İncelenmesi , Malatya, 2011 (İnönü Ü. S.B.E. Seramik A.B.D. Y.L. Tezi). Bu çalışma konumuz- la doğrudan bağlantı kurulacak yayınlardandır. Biz bakır kapları incelerken bu araştırmada çini kaplar ele alınmıştır. 16. Yüzyıl İznik kaplarının yemek ve servis kap örneklerinin süslemeleri kompozisyon ilkeleri açısından incelenmiş önemli bir çalışmadır. BÜYÜKÇANGA, Mehmet, “Karatay Medresesi Müzesi’nde Bulunan Tavus Kuşlu Figürlü Çininin Plastik Ögeleri Yönünden İncelenmesi”, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı:4, Konya, 2007, s. 171-176. Makalede Müzede sergilenen 1090 envanter nolu çini nokta, çizgi, ritim, biçim, doku, renk ve leke, uyum, denge ve kompozisyon Plastik Öğeler açısın- dan incelenmiştir.