Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı

267 Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı Maddi Kültür Bakraçların dış daire gövdelerin (karın kısmın) yüzeyi çepeçevre süslemelidir. Bu süsle- melerde bazen bir motif seçilir, düzenli şekilde yerleştirilir. Bazen de bir motif grubunun tekrar edildiği görülür. Ağız kenarı ve boyunda ise bordür şeklinde süslemeler yer alır. Bazı örneklerde kapaklar da süslemelidir. 1.2.5. Sefer Tası: Yemek taşımak için kullanılan kaplardır. Genellikle üst üste yerleştirilen birden fazla kap, yanlardaki bir çubukla sabitlenmekte ve üstteki hareketli kulpla taşınmaktadır. Anadolu’da «Yol- tası» olarak adlandırılır ve yolculuklarda, asker, işçi ve zanaatçıların yemeklerini taşımada kullan- dıkları kaplardır. Kaplar oval veya daire gövdelidir. Her bölüm diğerinin üzerine oturur ve kapağı sahan vazifesi görür. Fonksiyonundan dolayı zengin süslemeli kaplardandır. Her bölüm gövdeyi kuşatacak şekilde ve birbirinin aynı motifle süslendiği gibi, her bölümün birbiri üzerinde yerleşti- rildiğinde atlamalı tekrar şeklinde farklı kompozisyonlarla süslemeli örneklerle de karşılaşılmıştır. 1.2.6. Sini: Üstüne konulan yemek sahanları ile aynı anda birçok kişinin oturarak yemek yiyebildiği, daire gövdeli, ince kenarlı servis-sunum kabıdır. Düğün, toplantı gibi törenlerde kullanılan ve büyük grupların oturabildiği büyük ebatlı sini- lere «meydan sinisi» veya divan sinisi denilmektedir. Bütün Anadolu’da çok az değişiklikle sini- zini şeklinde aynı adla anılır. Sinilerde süsleme kompozisyonu genellikle tüm yüzeye yayılmıştır. Araştırmaya dâhil edilen ve incelediğimiz diğer örneklerden hareketle Anadolu sinilerinin kompozisyonlarını üç bölüm halinde ele almak mümkündür: — — Göbek kısımda yoğunlaşan süsleme : Süsleme sininin merkezinde yoğunlaşmıştır. İç içe geçen dairesel bordürler şeklinde yer alır. — — Göbekle kenar bordürü arasında kalan esas yüzey süslemesi : Burada bazen bir motif veya motif grubu alternatif olarak tekrar edilmektedir. — — Kenar bordürü süslemesi: Genellikle sininin kenar kısmında süsleme kuşağını nihayete erdiren dar bir bordür yer alır. 1.2.7. Tas: İçine sulu yiyeceklerin konulduğu, yuvarlak ve derin gövdeli, kaideli ya da kaidesiz kaplardır. İçine konulan içeceklere göre hoşaf, çorba, ayran tası olarak adlandırılır. Anadolu’da aynı veya değişen forma göre farklı isimlendirilir. Bunlar; Badiye (Rize, Erzincan, Erzurum), Badı- ya( Kars, Gaziantep), Beden(Ankara), Çınık(büyük çorba tası- Kelkit- Gümüşhane), Sükre( bakır tas-Malatya), Usgura( çorba tası-Trabzon), Üsküre(düğün tası-Kemah- Pulur- Elazığ, Erzincan, Divriği-Sivas, Havza- Samsun, Şebinkarahisar- Giresun, Tekirdağ, Konya v.d.) (Koşay, 1957,7- 28)dir. Bu kaplar zengin süslemelidir. Süslemeler tasın gövde ve ağzın dış yüzeyindedir. 1.2.8. Tepsi: Takdim etmek için hazırlanan yiyecek ve içeceklerin sunulduğu kaplardır. Siniden küçük olup, kenarları kalkıktır. Bazılarının kenarları dilimlidir. Bazı örnekler çift tutamaklıdır. Çay, kah-