Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı

269 Anadoluda’ki Geleneksel Süslemeli Bakır Mutfak Kapların Tasarımı Maddi Kültür Kompozisyonlar tasarım ilkeleri açısından değerlendirildiğinde; —— Genellikle kapalı kompozisyonlar kullanılmıştır. Bazı kaplarda birlikte uygulanan açık ve kapalı kompozisyonlar dengeli bir uyum oluşturmuştur. —— Dairesel formlu kaplarda dairesel kompozisyonlar seçilmiştir. Genellikle merkeze yer- leştirilen dairesel bezeme, kabın genişleyen etrafına doğru büyüyerek devam etmekte- dir. Bu da ritim duygusunu ortaya koyar. —— Dairesel süsleme kompozisyonlarında zemine eşit aralıklarla serpiştirilmiş motiflerle atlamalı düz tekrar sistemi uygulanmış, bu da ritim sağlanmıştır. —— Biçimin yüzeyine uygulanan kompozisyonların formla uyumlu olduğu, biçim ve estetik açısından bütünlük gözeterek belirli bir disiplin içinde işlendiği görülür. —— Motiflerin ve motiflerden oluşan kompozisyonun genellikle simetrik düzende yapıldıkları görülür. —— Motiflerin zemini kazıma tekniği ile oyulduğundan zamanla koyulaşmıştır. Bu da görü- nürlüğü sağlamış ve açık-koyu zıtlığını ortaya çıkarmıştır. —— Tasarımların motif düzeni; aralıklı tekrarları, boşluk doluluk ve büyük-küçük ilişkisi ba- kımından uygunluk ilişkisini sağlamıştır. Bu tür uygulamaların ritim, denge ve uyum duygusunu güçlendirdiğini söyleyebiliriz. —— Çok az kapta görülen figürler ya tek olarak veya bitkisel bezeme ile birlikte yer alır. Bitkisel bezeme ile birlikte kullanılan örneklerde dalların kıvrımlarına büyük bir uyumla yerleştirildiği görülür. Çok dikkatli bakıldığında ayırt etmek mümkündür. Bu da uyum ilkesi açısından önemlidir. —— Geometrik kompozisyonlarda genellikle yatay veya dikey bordürlerle denge sağlan- mıştır. —— Kabın formu ile seçilen motiflerin biçim ve büyüklüğünde orantının kurulduğu, bunun da denge bütünlüğünü sağladığı şeklinde yorumlayabiliriz. —— Seçilen motifler genellikle stilizedir. Çok az örnekte natüralist üslup görülür. Anadolu süslemeli bakır kaplarını süsleyen sanatçılar dönemin yaygın kullanılan motifleri dışında yeni arayışlara yönelmiştir. Bu da kısıtlı bir alanı süsleyen sanatçının, kendine özgü motif repertuvarını uygulayarak tasarımı zenginleştirdiği fikrini düşündürür. Sanatçının kişisel tercihle- rini kullanması, kendine özgü tasarım anlayışı geliştirmesi, yeni arayışlara yönelmeleri, özgüven- leri ve kendilerini yeniledikleri şeklinde değerlendirilebilir.