Azerbaycan Halı Sanatında Ulusal Kimlik ve Türkçülük Öğeleri

351 AZERBAYCAN HALI SANATINDA ULUSAL KİMLİK VE TÜRKÇÜLÜK ÖĞELERİ 1 Assoc. Prof. Dr. Sabina NEMATZADE 2 Türk dünyasını birbirine bağlayan öğeler çoktur. Dini, dili, kültürü, hayat tarzı, gelenek- leri ortak olan Türk halklarını birleştiren önemli maddi elementlerin başında halı örnekleri gelmek- tedir. Sadece günlük hayata kullanılan bir eşyadan ziyade bir sanat eseri niteliğinde olan halılar, üzerindeki nakışlarla dünün ve bugünün çok geniş bir araziye yayılan Türk asıllı halklarının görsel ilişkilerinin bir göstergesidir. Bu sanat Türk halklarının maneviyatını, zevkini, toplumsal ve felsefi düşüncesini, etik ve estetik değerlerini ifade ediyor. Türk halkları bu veya diğer sanatla kendi varoluşlarını ve kadimliklerini gelecek nesillere iletmişler. Nitekim, sanat her bir ulus için varlık belirtisidir. Halılarda tasvir edilen nakışlar, ulusların estetik dilini oluşturmaktadır. Türk halklarının halı sanatındakı öğeler, dünyadaki tüm Türk asıllı halkların tek millet olduğunu göstermektedir. Azerbaycan halı sanatı, Türk halkları ile birlik, dayanışma ilişkilerinin tarihi kanıtı nite- liğindedir. Azerbaycan’ın Türk halkları ile UNESCO’ya, Avrupa Konseyi’ne takdim edilen Nev- ruz bayramı gibi ortak değeri bulunmaktadır. Halı sanatı da bu değerli mirasa bir örnektir. Halı sanatında kullanılan nakışların araştırılması, Türk halkları tarihinin eski zamanlaradek uzanan geçmişe sahip olduğunu, Türk duygu ve fikir dünyasında çok önemli izler bıraktığını gösteriyor. Azerbaycan halı nakışlarında rastlanan eski Türk öğeleri, Azerbaycan ulusal kimliğinin ve kültü- rünün oluşumunda büyük etkiye sahiptir. XIII-XIV yüzyıl minyatür resamlığı, Azerbaycan sanatına Türk-Uygurlar tarafından geti- rilmiş ejderha, bulut tasvirleri, Çin-Uygur mitolojisinin fantastik obrazları gibi Uzak Doğu sanatı- nın öğelerini de yansıtır. Bu öğelerin birçoğu, sonralar Azerbaycan sanatına, aynı zamanda halı 1 Bu araştırma Azerbaycan Respublikasının Prezidenti yanında “Elmin İnkişafı Fondu”nun mali yardımıyla yapılmıştır. Grant № EİF- KETPL-2-2015-1(25)-56/50/5. 2 Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Bilim Tarihi Enstitüsü Başkan Yardımcısı.