Balıkçılık Folkloru- Çanakkale Geleneksel Balıkçılığı Üzerine Bir Değerlendirme

184 Mümtaz FIRAT T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Söylenceler ve Söylenenler Balıkçılarla yapılan derlemelerde en az derlenebilen konuların başında sözlü edebiyat ürünleri gelmektedir. Özellikle balıkçılıkla ilişkili anlatıları açığa çıkarmaya dönük çabalarımızın çok azı karşılık bulmuştur. Bu konu Kültür ve Turizm Bakanlığının 2017 yılında gerçekleştirdiği Araştırma Sonuçları Sempozyumu’nda tarafımızca daha ayrıntılı olarak ele alındığından burada bazı değinmelerle geçilecektir. Derlemelerimizde karşılaştığımız Hz. Yunus, Hz. Nuh ve Hz. Hızır’la ilgili anlatılar başta gelmektedir. Hz. Yunus, bazı balıkçılar tarafından balıkçılık mesleğinin piri olarak görülmektedir. Hz. Yunus’un kutsal metinlerdeki hikayesi, bazı değişikliklerle anlatılmaktadır. Yine tufan bağ- lamında Hz. Nuh anlatıları ile daha sıklıkla karşılaşılmıştır. Hz. Nuh, özellikle ilk gemi yapıcısı olarak da bu anlatılarda öne çıkmaktadır. Yaygın diğer bir anlatı figürü ise Hızır/Hıdır üzerinedir. Hızır daha çok, dara düşen balıkçıların yardımına koşan, onların koruyucusu rolünde karşımıza çıkmaktadır. Bölgede Hıdırellez’in halen yaygın olarak kutlanıyor olması bu anlatıları beslemekte ve hafızada canlı tutulmasını kolaylaştırmış görünmektedir. Bölge balıkçılarının anlatılarına konu olan bazı yerel figürler de mevcuttur. Özellikle Kızıl Deli Sultan, Cahidi Sultan, Aya Nikola, Aburga Ahmet ilgili anlatılar bunlardan birkaçıdır. Kızıl Deli Sultan, Türklerin Rumeli’ye ilk geçişleriyle bağlantılı olarak, Çardak’ta denize doğru bir çıkıntı oluşturan kum adasının oluşumuyla ilgili bir anlatının kahramanı olarak anlatılmaktadır. Cahidi Sultan ise posteki üzerinde boğazı geçmesiyle anlatılara konu olmaktadır. Aya Nikola ise, Gökçe- adalı Rumların, denizcilerin koruyucusu olarak kabul ettikleri azizlerden biridir. Her yıl makamın- da, özellikle balıkçı ve denizcilerin katıldıkları bir tören düzenlenmektedir. Bozcaada’da mezarı bulunan Aburga Ahmet, bir denizci olarak fırtınada yaşadıklarıyla bir söylenceye konu olmaktadır. Balıkçılar, kendi aralarındaki sohbetlerinin esas konusunun av hikayeleri olduğu ifade et- mişlerdir. Bu hikayelerde belli oranda abartmaların da olduğunun farkında olan bazı balıkçılar bu durumu şöyle ifade etmektedirler: Yalanı aramışlar, aramışlar balıkçının ağında çıkmış. Av hika- yeleri dışında sohbetlerinin ana konusunu gündelik meseleler oluşturmaktadır. Siyaset, futbol, çevrelerinde olup bitenler en çok konuşulan konulardır. İnanmalar Balıkçı inanmalarının en başında nazar inancı ve buna ilişkin uygulamalar gelmektedir. Özellikle tekneyi nazardan korumak için nazar boncuğu, boynuz, nal, denizatı gibi aksesuarları hemen bütün teknelerde görmek mümkündür. Uğur-uğursuzlukla ilgili inanmaların başında ise av öncesi balık sipariş edilmesi gelmek- tedir. Balıkçılar av öncesi kendilerinden balık istenmesini büyük uğursuzluk saymaktadırlar. Ba- lık tutmanın nasip işi olduğu için böyle bir söz vermenin uğursuzluk getireceğine inandıklarını belirtmişlerdir. Bazı balıkçılar, uğursuz buldukları kişilerden de bahsetmektedirler. Bu kişileri gördüklerinden denize çıkmaktan imtina eden balıkçılarla karşılaşılmıştır. Balıkçı inanmalarına dair en yaygın uygulamalardan biri de kurban kesmektir. Tekne ilk alındığında, sezon başlangıçlarında ya da başlarından geçen iyi ve kötü olaylardan sonra kur-