Balıkçılık Folkloru- Çanakkale Geleneksel Balıkçılığı Üzerine Bir Değerlendirme

181 Balıkçılık Folkloru: Çanakkale Geleneksel Balıkçılığı Üzerine Bir Değerlendirme Genel Konular Soğutma dolabı bulunmayan nispeten eski teknelerde avlanan balığın tazeliğini korumak ve daha uzak mesafelere göndermek için kullanılan buz çoğu zaman Çanakkale başta olmak üzere en yakın buzhanelerden temin edilmiştir. Daha eski zamanlarda ise buz yerine yüksek dağ köylerinde bulunan kar kuyularından getirtilen kar kullanılmıştır. Özellikle balık taşıma ve saklama kaplarının üretimi balıkçılığın etkilediği zanaatlar arasında gelmektedir. Balıkların daha eski zamanlarda çavale de denilen örme sepetlerle taşın- maktadır. Bir dönem kullanılan kasalar ahşap yapılıdır. Daha sonraki zamanlarda balıkları taşı- mak için çinko kaplar kullanılmaya başlanmış. Günümüzde ise köpük, plastik, ahşap gibi çeşitli kasalarla balıklar taşınmaktadır. Avlanan balığın satışından elde edilen gelirin dağıtımında, pay usulü denilen geleneksel bir yöntem kullanılmaktadır. Buna göre elde edilen gelirden yakıt, kumanya ve benzeri giderler düşürüldükten sonra kalan miktar ikiye bölünmektedir. İkiye bölünen gelirin biri, tekne ve takıma (ağ vb.) verilmektedir. Kalan diğer yarısı ise teknedeki çalışılanlar arasında eşit olarak bölüşül- mektedir. Kimi teknelerde tekne ve takımların sahibi olan reis bu bölüşüme dâhil olmazken, kimi- lerinde dâhildir. Ayrıca reis, tayfalar arasında ağ tamirine, tekne bakımına yardım eden tayfalara kendi payından ek ödeme yapabilmektedir. Balığı bir diğer pazarlamanın bir yolu da Gelibolu’daki konserve fabrikalarına göndermek- tir. Özellikle yaz mevsiminde avlanan yüksek miktardaki balık bu fabrikalara gönderilmektedir. Konserve ve tuzlama yapılan bu fabrikalar günümüzde de faaliyetlerini sürdürmektedirler. Günümüzde balık pazarlama sorunlarının ortadan kalkmış olmasına karşılık, balık popü- lasyonunun azalmış olması balıkçıların gelirlerini oldukça olumsuz etkilemektedir. Halk Takvimi ve Meteorolojisi Günümüzde balıkçılar teknolojinin bütün olanaklarını kullanabilmektedirler. Hava tahmin- leri internet, televizyon, radyo üzerinden takip edilirken geleneksel tahmin yöntemlerini kullanan balıkçıların sayısının azımsanmayacak sayıda olduğu söylenebilir. Bunun en temel nedenlerin- den biri, bu teknolojilerin sağladığı bilgilerin genel meteorolojik olayla ilgili olmasına karşılık lo- kal meteorolojik olayları tahmin etmede geleneksel tahmin yöntemleri kadar etkili olamamasıdır. Geçmiş deneyimlere dayanan geleneksel tahmin yöntemlerinin başarısı da bu bilgilerin hafıza- daki yerini korumasını kolaylaştırdığı söylenebilir. Yine balıkçılar günümüzde miladi takvimi kul- lanmakla birlikte özellikle mevsim geçişlerini ve bazı fırtınaları eski takvim olarak da adlandırılan halk takvimi ile takip ettikleri görülmüştür. Yılı Kasım ve Hıdırellez olarak ikiye bölen bu takvimde 8 Kasım ile 6 Mayıs arası Kasım, 6 Mayıs ile 8 Kasım tarihleri arası Hıdırellez olarak adlandırılmaktadır. Bölgedeki hayvancı top- luluklar, 8 Kasımı aynı zamanda çobanın sürüyü bırakma tarihi olarak belirlemişlerdir. Bu tak- vim sistemi ile bazı balıkçılar rüzgârları hesaplamayabilmektedir. Yazın 120. Gün sert poyrazlaa esmiş mesela. Kışın 120. Günü hangi güne geliyo (sa) , karşılığında lodos bekliyo. Buna göre hareket ediyo büyüklerimiz (KK1). Yine bazı tarihleri deyimleştirerek kullanmaktadırlar. Seksenle doksan arası, yani kasımın sekseni ile doksanı arası, ne işin vardı denizde kör olası derler. Sek-