Binbir Gece Masalları’nda Cuha Fıkraları ve Mizahın Kullanımı Üzerine

250 Dr. Seval KASIMOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı hikâyeleri anlatılmaktadır. Bu kurtuluşta Şehrazat’ın Şehriyar’a bin bir gece boyunca anlattığı anlatıların önemli bir rolü vardır. Şehrazat’ın anlattıklarından biri de 922 ve 923. gece anlatılan Cuha fıkralarıdır. Fıkralar genel bir sınıflandırma ile müstehcen olanlar ve ders verme niteliğinde olanlar olarak iki kısım altında toplanılabilir. Bildiride ise müstehcen fıkraların, Şehriyar’ın anksi- yetesinden kurtuluşunda nasıl bir işleve hizmet ettiği ve ölüm karşısında Şehrazat için nasıl bir öneme sahip olduğu irdelenmeye çalışılacaktır. Bu noktada Binbir Gece Masalları ’nda Cuha anlatılarının Freud’un rahatlama kuramı çer- çevesinde hem Şehriyar hem de kısaca Şehrazat perspektifinde ele alınıp alınamayacağı konusu üzerinde durulmuştur. Binbir Gece Masalları ’nda Ölüm, Gülme, Söz, Haz ve Oyun Binbir Gece Masalları neredeyse bütün dünya edebiyatını oldukça derinden etkilemiş bir önemli bir başyapıttır. Bu eserin konusu kısaca eşinin kendisini aldattığını öğrenen bir hükümda- rın bu olayın etkisiyle her gece bir bakire ile birlikte olması ve sabah olduğunda onları öldürme- sidir. Şehriyar’ın bu durumu Şehrazat’la birlikte olmaya başladığı zamana kadar sürer. Şehrazat yaklaşık üç yıl boyunca geceleri masal anlatarak Şehriyar’a kadınların sadık, güvenilir olabilece- ğini gösterir. Sonunda da evlenirler ve Şehriyar üç çocuğunun olduğunu öğrenir. Fethi Bensla- ma’nın İslam’ın Psikanalizi isimli çalışmasında bahsettiği şekilde ifade edecek olursak bu masal, “karısının sadakatsizliği karşısında deliren, daha doğrusu kendini bir başkasına veren karısının sefahat sahnesini gören bir adamın dramıyla açılır. Böylece bir kadının cinselliğiyle bozduğu şeyi bir başkası söz yoluyla geri verir.” (Benslama, 2014: 227). Bu sözlerde cinsellik başrolde yer al- makta ve Şehriyar’ı karısının cinselliğiyle bozguna uğratan senaryo, onun haz alacağı bir şekilde bu kez Şehrazat’ın sözleriyle tekrarlanmaktadır. Dahası Şehriyar’ın her gece bir bakire ile birlikte olduğu ve sonraki gün onları öldürdüğü sahnedeki hazzın yerini Şehrazat’ın anlatılarının aldığı da açıkça görülmektedir. Ancak böyle bir sahnede Benslama’nın da belirttiği gibi “sözün delilik ve ölüm güçleri üzerinde zafer kazanması için bir şey anlatmak yetmez. Sözün işlemsel olabilmesi için bir düzenek de gereklidir.” (Benslama, 2014: 227). Bir başka ifade ile Şehrazat, deliren bu adam karşısında sükûnetini koruyarak Şehriyar’ın bilinçdışında var olan cinsellikten kaynaklanan anksiyetesini sona erdirmek/yok etmek için onu güldürmesi, Barry Sanders’ın ifadesiyle “insanın bilincini arıtıp insana yaşama dair yeni bir bakış açısı” (Sanders, 2001: 111) kazandırmasıdır. Şehrazat bunu gerçekleştirirken anlattığı masalları ve fıkraları, “kadın kurnazlığıyla sultanın deli- liğine karşı koymak için değil, ölümün yakınına oyunu yerleştirmek ve efendiyi oyalamak öfkesini sağmak için” (Benslama, 2014: 260) kullanır. Daha özet ve birkaç kelime ile ifade edilecek olursa belki Binbir Gece Masalları ’nı şu kelimelerle tanımlamak gerekecektir: Ölüm, gülme, söz, haz 3 ve oyun. Mizah, Gülme ve Oyun Sigmund Freud’un oyun ile edebiyat arasında sıkı bir ilişkinin varlığını ortaya koymaya ça- lıştığı psikanalitik kurama göre dil ile ilgili bütün yaratmaların kaynağında oyunun etkisini görmek mümkündür. Çocukluk dönemindeki kişi, dünyayı oyunlar aracılığıyla tanıyabilir. Eşdeyişle oyun- lar, çocuk ile gerçek dünya arasında bir “ara dönem”, “geçiş olgusu” görevi görmektedir. Çocuk, yeni dünyaya uyum sağlamak amacıyla oyunlarda provalar yapar, gerçek dünyada karşılaşaca- 3  Söz ve haz Fethi Benslama’ya ait ifadelerdir.