Bir Çocuk Oyununun Diakronik İncelemesi: Aç Kapıyı Bezirgânbaşı

117 BİR ÇOCUK OYUNUNUN DİAKRONİK İNCELEMESİ: AÇ KAPIYI BEZİRGÂNBAŞI A. Ceren GÖĞÜŞ 1 Çocuk oyunları, ana yapısı değişmeden kuşaklar arası aktarılarak sürdürülen kültür ürün- lerinden biridir. Bu yönüyle oyunların geçmişe dair ipuçları verdiğini söylemek olanaklıdır. Oyu- nun uygulayıcısı olan çocuklar çevrelerinde gördüklerini ve duyduklarını taklit ederler ve yine çevrelerindeki doğal materyalleri kendilerine oyun aracı yaparlar. Çocuk oyunlarının temelini kaçma, kovalama, saklama, saklanma, zıplama, sekme gibi hareketler oluşturur. Bu hareketlerin yanında değnek, taş, top, ip gibi oyun araçları kullanılmakta- dır. Bu hareket ve araçların kullanıldığı oyunlar kategorize edildiğinde birbirlerine benzediği görü- lür. Bunlara karşıt olarak içinde doğaçlamaya yer veren evcilik, kovboyculuk gibi rol yapma oyun- ları (dramatik nitelikli oyunlar) ile ezgili oyunlardaki söz, müzik ve hareketler diğer oyunlara göre birbirlerinden farklı özellikler gösterir. Bu oyunları oynayan çocuklar, bir önceki kuşaktan veya kendilerinden büyük çocuklardan öğrendiklerini tekrar ederek oyunu aktarmaya devam ederler. Ezgili sözlere eşlik eden hareketlere kimi zaman yenileri eklenir. Bu yeni hareketler ve sözler de kabul gördüğünde bir sonraki kuşağa aktarılacak yeni bir eylem kazanılmış olur. Ahşap, metal veya pişmiş topraktan yapılmış oyuncakların kökeni, arkeolojik kazılardan çıkan buluntuların incelenmesiyle derinleştirilebilmektedir. Oyunların köklerinin ise nereye kadar gidebildiği ancak oyunu gösteren tablolar, kabartmalar, antik dönemlerden kalma oyun tablala- rı veya yazılı kaynaklar gibi somut kanıtlar olduğunda bilinebilir. Oyun içinde geçen kelimeler, oyuncuların yaptıkları taklide dayalı hareketler oyun hakkında bazı ipuçları verse de geçmişi hakkındaki yorumlar, eklenecek her yeni bilgi ile değişmeye hazırdır. Bu bağlamda ele alınan, Aç Kapıyı Bezirgânbaşı oyunu, sözlü aktarım yolu ile günümüze ulaşmış, içinde yaşadığımız son yüzyılda Anadolu coğrafyasının hemen her yerinde çocuklar tarafından hâlâ oynanmakta olan ezgili oyunlardan biridir. Aç Kapıyı Bezirgânbaşı oyunu, şarkı 1 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü Folklor Araştırmacısı