Bir Öğretme-Öğrenme Sistemi Olarak 'Meşrep'lerden 'Meşk'e Halk Türkülerinin Yaşama Ortamı ve Günümüze Ulaşmasında Uygulanan Yöntemler

162 Yrd. Doç. Dr. Murat KARABULUT T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı araştırmalara ihtiyaç vardır. Asıl sorulması gereken ise tebliğimize de konu olan sistemde nasıl bir öğrenme-öğretme yöntemi uygulanmıştır? Bu bilgiler aynı zamanda müzik kültürümüzün ta- rihi gelişimine ışık tutacak niteliktedir. Her şeyden önce türkülerin doğduğu yaşadığı ve varlığını sürdürebildiği geleneksel icra ortamlarının durumunun bilinmesi ile sağlıklı bilgilere ulaşılabile- cektir. Yukarıda da söz ettiğimiz üzere Türk Müzik tarihindeki kırpık ve dağınık bilgileri bir araya getirecek yorumlayacak ciddi çalışmalara, araştırmalara ihtiyaç vardır. Türk müzik kültürünü salt Anadolu coğrafyası ile sınırlandırmak konunun bir yönünü eksik bırakacaktır. Orta Asya coğ- rafyasından Balkanlara uzanan geniş bir alan yapılacak çalışmalar devasa kültürü anlamamızı sağlayacaktır. Soru konargöçer bir hayat tarzı yaşayan Türkler nasıl oluyor da bu zengin müzik kültür ge- leneğini Anadolu coğrafyasına kadar getirebiliyorlar? Bu durumu araştırırken karşımıza meşrep, meşk, usta-çırak, geleneksel icra biçimleri ve öğretme yöntemleri çıkıyor. İcra ortamları gelene- ğinde türkülerin öğrenilmesinin temelinde ezbere dayalı bir yolun izlendiği görülür. Aşağıda daha da ayrıntılı verilecek olan Ezbere Dayalı Öğretme sistemi yukarıda sözü edilen icra mekânların- da toplu icra yapılan geleneksel ortamlarda sözel icra ön plandadır. Türküyü sürekli tekrar edişler türkünün kalıcı olarak öğrenilmesinde en etkili bir yol olduğu gayet açıktır. Aynı zamanda bir ustanın aşığın yanında uzun süre bulunarak onun söylediği çaldığı türküleri hafızaya almak usta- laştığında ise bunu aktarmaktır. Bu yol ki Âşık Çırak veya Usta Çırak ikileminde müzikal yapıların çalgı ustalığının gelişmesinde önemli bir işlev görmektedir aynı zamanda. Aslında bu yöntemde zekâ ön plana çıkmaktadır. Belli bir seviye ye ulaşan çırağın maharetini yeni ve farklı alanlara taşımasını kültürleme, ustasından öğrendiği aldığı bilgiler kültürlenme bu bilgileri farklı yerlere taşıma oradan yeni bilgileri oralara götürmede kültürleşme sürecini ifade ettiğini söylemek müm- kün. İkinci bir yöntem cemiyetler tarafından izlenen nota ve meşk eğitiminin bir arada yürütülmesi yöntemi, hem meşk sisteminin menfi bir sonucu olan eserlerin unutulması sorununu ortadan kaldırmış, hem de meşkin tavır ve icra üzerinde yarattığı olumlu etkinin sürmesini sağlamıştır. Ayrıca verilen düzenli konserlerle öğrencilerin profesyonel müzik yaşantısına adım atması da sağlanmıştır. Bu açılardan bakıldığında günümüz Türk Müziği eğitim sistemi açısından prototip olabilecek bu sistem zamanla unutulmuş ve milli bir müzik eğitim metodu oluşturma konusunda sağlayabileceği katkılar göz ardı edilmiştir (http://osmanli.site/... ). Tebliğimize konu olan meşrep, meşk, barana vb. adlar ile yapılan müzikli icra ortamları müziklerin doğuşu yayılışı ve sürdürebilirliği açısından elbette başka olaylar ve uygulamalar var- dır ki bunlardan da bahsedilecektir. Meşrep’lerden Meşk’e Öğretim Sistemi Meşrep geleneğinin yapısında kuvvetli bir geleneğe bağlı öğrenme ve öğretme sistemi vardır. Her bir ayrıntı folklorik zenginliği ifade eder. Sistem kendi bünyesinde kurumsal bir öğre- tim içerdiğinden ailelerinde çocuklarını mutlaka göndermek istediği cazip içerisinde çocukluktan itibaren adeta bir kültürel okuldur. Bu açıdan meşrepler çağın kültürel rol model okulları olarak görebiliriz. Tarihi İpek Yolu güzergâhında önemli ticaret duraklarından Semerkant, Buhara, Taşkent, Kumul, İli, Dolan gibi Orta Asya Türklerinin yoğun olarak yaşadığı bölgelerdeki köklü yerleşim