Çorum Kültür Envanteri

23 hükümdarları ile olduğu gibi, II. Ramses’le de hü- kümdarlar arasındaki olağan ilişkilerini sürdür- müştür. III. Hattuşili, I. Şuppiluliuma’dan itibaren kemikleşmiş bir şekilde süregelen savaş durumu- nu sona erdirip Mısır ile barış antlaşmasını ger- çekleştirmiştir. Antlaşma günümüzde Hattuşa’da gün ışığına çıkarılan, Akadca olarak yazılan kil tab- letler yoluyla bilinmektedir. Ayrıca Mısır-Karnak Ramesseum’daki steller üzerinde, Mısır hiyerog- lifiyle kaleme alınmış kopyaları da görülmektedir. Antlaşma kesin şekliyle günümüze ulaşan ilk ulus- lararası barış antlaşması olma özelliğini taşımak- tadır. Mısır firavunu ile yapılan barış antlaşması ve sonradan kurulan hanedanlar arası bağ, Büyük Kral olarak Hattuşili’nin hükümdarlık devrinde ulaştığı zirvedir. Söz konusu başarılar, Hattuşili’nin ön Asya’daki rakipleri Assur ve Babil ile Ege’deki rakibi Ahhiyava karşısında konumunu pekiştirme- sine yaramıştır. Bu dönemde Muvattali’nin oğul- larından Kurunta’nın Tarhuntaşşa’ya kral olarak atanması, Batı Anadolu’nun daha iyi denetlenebi- lir hale gelmesini sağlamıştır. Kurallara uygun olmaksızın tahta çıkmış olmasına rağmen, Hattuşili önemli politik ba- şarılar ve uluslararası takdir kazanmıştı; ancak Hattuşa’da tahtına çıkacak kişi ile ilgili düzenleme- yi yapmak da kendisi için önemliydi. Önceden seçi- len varisten vazgeçilmiş ve yerine Hattuşili’ninkine benzeyen bir mesleki çizgi için yönlendirilen Prens IV. Tuthaliya seçilmişti. Tahta çıktıktan sonra Tut- haliya yerel krallık Tarhuntaşşa ile olan ilişkilere yönelmiş ve Tarhuntaşşa yerel kralı Kurunta ile yapılan antlaşmada Tarhuntaşşa ülkesinin sınırla- rı yeniden çizilmiştir. II. Muvattali’nin oğlu olarak hanedandan gelen krala, imparatorluk hiyerarşi- si içinde Karkamış Kralı ile aynı düzeyde bir yer verilmiştir. Tuthaliya’dan sonra yerine geçen III. Arnuvanda’nın kısa süren hüküdarlık döneminde huzursuzluklar olduğu bilinmektedir. III. Arnuvan- da daha sonraları tahta varis bırakmadan ölmüş- tür. Arnuvanda’nın ölümünden sonra tahta IV. Tuthaliya’nın diğer oğlu II. Şuppiluliuma geç- miştir. Hitit imparatorluğu’nun bilinen son hü- kümdarı II. Şuppiluliuma, baş gösteren yiyecek sıkıntısıyla daha da gerginleşen duruma rağmen bazı askeri başarılar elde etmiştir. Hattuşa’da bugün Güney Kale olarak adlandırılan kesimdeki bir yazıtta, II. Şuppiluliuma’nın askeri birliklerinin Orta ve Güneybatı Anadolu’da başarıyla savaştığından, Tarhuntaşşa’da da hükümdarın yeniden otorite kurdu- ğundan söz edilir. Çivi yazılı belgeler de, Kargamış Kralı ve doğrudan Büyük Kral tarafından denetlenen Alaşiya (Kıbrıs) ülkesiyle antlaşma yapıldığına dikkat çeker. Hitit İmparatorluğu’nun M.Ö. 1200’de kısa bir süre sonra yıkılma nedeni hala tam olarak anlaşılama- mıştır. İmparatorluğun yıkılmasına etken nedenler ola- sılıkla birden fazladır. Son Büyük Kral’ın hüküm sürdüğü dönemde, halk içinde huzursuzluklar ve Hitit aristokra- sisinde giderek çatışmalar baş göstermiştir. Hitit Devle- tinin ayakta olduğu son yıllara tarihlenen yazılı kaynak- lar, sefalet içinde olduğu belirtilen Anadolu’ya Suriye ve Mısır’dan büyük miktarlarda tahıl sevk edildiğini kanıt- lamaktadır. Aynı zamanda Anadolu’daki huzursuzluk- lar ve Suriye üzerindeki Hitit etkisinin azalması da Hi- tit İmparatorluğu’nun yıkılmasında neden ya da sonuç olarak değerlendirilmektedir. Bunun yanısıra M.Ö. 1200 dolaylarında, ortaya çıkan bunalım Ön Asya’nın büyük bölümünü etkilemiştir. Aynı dönemde “deniz kavimleri” adı verilen yeni halk gruplarının hareketleri de bunalı- mın nedeni olarak gösterilmektedir.