Çorum Kültür Envanteri

465 koştuğunu yine kendi buluşu olan ezgilerde, zaman içinde değişen çalgı aletleri ile hem çalmış hem de okumuştur 47 . Türk kültür tarihinde, geleneğin esas icracılarının yanı sıra, profesyonel karakterde olmasa da, “amatör icracı” özelliği gösteren kişilerin varlığını görüyoruz. Yetişme ve kendilerini dinletme itibariyle âşık sanatçılardan ayrılan ve genel niteliği itibariyle ehlidil olan kişiler, Çorum’da da geçmişten bu güne yaşamış ve eserler ortaya koymuştur. Gerek usta icracı olan âşıkların gerekse amatör kaynak kişilerin ortaya koyduğu eserlere bakıldığında, “destan” metinlerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. Destanlar, günlük hayatın herhangi bir olayı veya konusuna dair söylenebileceği gibi; âşığın veya amatör icracının duygu-düşünce dünyasında yer bulan bir hususu dile dökebileceği içerikte de olabilir. Yapısı itibariyle 5 ile 7 kıtadan fazla olan destan metinleri, yaygın olarak hecenin 11’li ölçüsü ile söylenmektedir. Çorumlu Dergisi’nde bulunan Âşık Haydar’a ait destanın dört kıtası şöyledir: Sabahleyin erken yollara baktım Kanlı kamyon nasıl kıydın Necibe Kör olasın şoför yoluna çıktın Kanlı kamyon nasıl kıydın Necibe Bu kaza bilinmez gelecek başa Kimse yok ki imdadıma ulaşa Gelin ağlaşalım Necip çavuşa Kanlı kamyon nasıl kıydın Necibe Dönmüyor dilleri ezilmiş başı Ağıttan figandan inleşir çarşı Çok hizmeti vardır Çorum’a karşı Kanlı kamyon nasıl kıydın Necibe Âşık Haydar der ki söylerim size Yolumuz duş geldi kudomsuz göze Çorum vilâyetinde oldu bu kaza Kanlı kamyon nasıl kıydın Necibe 48 12.2.Efsane: Efsanenin anlattığı şeyler, doğru, gerçekten olmuş biçiminde kabul edilir. Bu noktada, efsane ile masal birbirinden ayrılır. Efsanemetinlerinde, düz konuşma diliyle ve her türlü üslup kaygısından uzak, hazır söz kalıpları ve söyleyişleri görülür. Efsanede, bazen, olağanüstü olaylar ya da insanüstü güçlere sahip kişilere yer verilebilir 49 . Dünya milletlerinin farklı içerik ve yapı özelliği taşıyan efsane metinleri vardır. Türk kültüründe de, efsane anlatmaları, tespit edilen malzemenin yoğunluğuna baktığımız zaman oldukça geniş bir yer tutmaktadır 50 . Çorum’dan derlenmiş Binek Taşı Efsanesi 51 metni: Bir zamanlar bir kıza bir adam aşık oluvermiş. Oluyor ama adamın da hiçbir şeyi yok. Babası da bunu vermek istemiyor. Bu kızı babası Çorum’da başkasına veriyor. Oğlan da o kadar çok kahroluyor ki, üzüntüsünden gidiyor kızın kervanının geleceği yere. “Çevreyolu” deriz biz. Oraya gidip oturuyor, yol kenarına. Biraz bekledikten sonra kervanların geldiğini görüyor. Kervandaki adamın biri diyor ki; -Sen ne yapıyorsun burada? Per perişan bir hâldesin. Neyin var? İşin gücün yok mu senin? diyor. Oğlan da diyor ki; -Ben burada oturup, gelen giden atların eyerlerini çekerim, diyor. -O zaman sen, gelinin atının eyerini çek, diyor adam. Neyse adam çekiyor atın eyerini. Giderken diyor ki; -Eyer! Eyer! Sunam başkasına gidiyor, sakın onu koy verme, diyor. Sonra da eyer geline yapışıyor. Sonra da oğlan üzengiye; -Üzengi! Üzengi! Sunam başkasına gidiyor, sakın onu koy verme! diyor. 47 ��������������������������������������������������������������������������������������������������� Hasan Kartarı, 1977, Doğu Anadolu’da Âşık Edebiyatının Esasları, Demet Matbaacılık, Ankara, s. 11. 48 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Âşık Haydar Köşesi, 1939, “Destan”, Çorumlu Dergisi, Yıl 2, 15 Haziran 1939, Sayı 15, s. 18. (“Çorum Belediye çavuşlarından Necip için söylenmiş” olan destan 10 kıtadan oluşmaktadır. Orijinal söyleyişine dokunmadan, düzeltme yapılmaksızın, 4 kıtası alıntılanmıştır.) 49 ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Pertev Naili Boratav, 1969, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, Fono Matbaası, İstanbul, s. 107-108. 50 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Saim Sakaoğlu, 1992, Efsane Araştırmaları, Selçuk Üniversitesi Yayını, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya, s. 21-22. 51 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� M. Öcal Oğuz, Ayşe Yavuz, 2005, 2004 Yılında Çorum’dan Derlenen Efsaneler, Gazi Üniversitesi Çorum Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Topluluğu, Yayını, Başak Matbaacılık, Ankara, s. 65.