Demir Çağı

1.6. Demir Çağı Anahtar Kelimeler: Demir Çağı, Geç Hitit Beylikleri, Urartu Krallığı, Frig Krallığı Anadolu tarihinde Hititlerin başkenti Hattuşa’nın yıkılması Geç Tunç Ç ağı’nın sonu olarak kabul edilir. İmparatorluk çağının büyük-küçük yerleşim merkezlerinden hiç biri bu felaketten kendini kurtaramamıştır. İmparatorluğun krali, dini anıtlarının yapımı durmuş, halkın kullandığı seramik ve hepsinin yanında Hitit çivi yazısı, yani dili de ortadan kalkmış, Anadolu’da karanlık bir dönem başlamıştır. Güneydoğu Anadolu’da yapılan kazılar, M. Ö. 1200-800 yıllarında da iskanın kesintisiz olarak sürdüğünü göstermiştir. Diğer yandan bu bölge Hitit hiyeroglif yazıtlarının yoğun olarak bulunduğu alanlardır. Assur belgelerinde de bu bölge için Hatti ülkesi deyimi geçer. Güneydoğu Anadolu’da halkının çoğunluğunu Luwilerin oluşturduğu, fakat Arami ve belki de Hurrilerin olduğu küçük kent devletleri gelişmiştir. Doğu Anadolu ve özellikle Van Gölü havzasında kökleri II. Binyılın sonlarına kadar giden gelişmiş bir kültürle karşılaşılır. M.Ö. 9. yüzyılın ortalarından itibaren bir krallık etrafından birleşen yerel beylikler, dönemin güçlü Geç Asur İmparatorluğu’yla baş edecek bir konuma gelmiştir. Bölgede, daha II. Binyıl sonlarından itibaren yoğun bir demircilik endüstrisi ile karşılaşılmaktadır. Üretilen metal eserlerin, batı dünyasına kadar satıldığı bilinmektedir. Orta Anadolu’da yapılan kazılarda ise, merkezi otoritenin yani Hitit İmparatorluğunun ortadan kalkmasından sonra uzun bir zaman diliminde siyasi bir otoritenin kurulamadığı görülür. M.Ö. 8. yüzyılın hemen öncesinde Balkanlardan gelen Frigler önce Batı Anadolu, daha sonra ise Sakarya Irmağı havzasında güçlü bir krallık kurmuşlardır. Anadolu yarımadası, yaklaşık olarak M.Ö. 7. yüzyılın başlarından itibaren Kafkaslar üzerinden Doğu Anadolu’ya ve oradan da Orta Anadolu’ya kadar ilerleyen Kimmerlerin saldırılarına maruz kalkmış ve sonrasında bu saldırılar hem Urartu hem de Frig krallıklarının ortadan kalkmasına sebep olmuştur. Kaynak: Akurgal, E., Späthethitische Bildkunst (1949) Akurgal, Ekrem, Phrygische Kunst , (1955) Akurgal, Ekrem, Urartaische und altiranische Kunstzetren , 1968. Akurgal, E., The Art of Greece. Its Origins in the Mediterranean and Near East (1968) Bossert, H. Th., Altanatolien. Kunst und Handwerk in Kleinasien von den Anfäng en (1942) Burney, Charles A., Lang David, The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus , 1971. Çilingiroğlu, Altan, Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı , 1997.