Diyale İline Bağlı Kızlarbat Nahiyesinde Türkmen Halk Edebiyatı Örneklerinin İncelenmesi

78 Doç. Dr. Necdet Yaşar BAYATLI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı teklik ikinci kişinin sın/sin/sun/sün eki, sı/si/su/sü; çoğul üçüncü kişide ise lar/ler, la/le şeklinde geçmektedir. Sözgelimi, yapsın/ yapsı, gelsin/gelsi; yapsınlar/ yapsıla, getsıla/getsinler vb. Kerkük Türkmenlerinde dönüşlük zamiri kendi, öz şeklinde geçmekte ve özüm- özım, özüv-özıv, (Y grubunda: öziy), özü-özi, özümüz- özımız, özüvüz- öziviz (ya grubunda öziyiz), özleri şeklinde kullanılırken (Hürmüzlü 2013:47) Kızlarbat Türkmen Türkçesi›nde dönüşlülük zamiri eyz şeklinde geçmekte olup, eyzım, eyzıv, eyzı, eyzımız, eyzıvız, eyzleri şeklinde kullanıl- maktadır. Teklik ikinci şahıs için çoğu zaman eyzı yerine eynı kullanılır. Bu durum örnek metin- lerde görülebilmektedir. Yukarıda da belirtildiği gibi inceleme konumuz dil olmadığı için Kızlarbat Türkçesinin ağzı özelliği ile ilgili tespit ve incelemeleri dilcilere bırakmanın daha doğru olacağı düşünülmektedir. Türk halk edebiyatının önemli ürünlerinden biri sayılan ve dili süsleyen, söyleyeni unu- tulmuş halkın ortak malı olmuş, öğüt ve ders veren, insanın dünya hayatındaki durumunu açık- layan (Macit-Soldan2005:101) atasözleri diğer Türk/Türkmen yerleşim birimlerinde olduğu gibi Kızlarbat Türkmenleri arasında da konuşma sırasında sık sık kullanılmaktadır. Derleme sırasında tespit edilen atasözü metinleri aşağıya alınmıştır. 1. Balığ baştan qoxıp 2. Ne şeytanı gor, ne qulhuvallahı oxı 3. Hurların ahı endırrı şahı 4. Tek el çapqın çalmaz 5. Qaldır semanı geler zemanı 6. Ye ollem ye allam 7. Gormemış gordı gumışı 8. Ayağıvı yorğanıva gora uzat 9. Daş yerinde ağırdı 10. Degme serxoşe eyzı düşer 11. Yetimçe yetimçe qallı 12. Sannen hereket, mannen bereket 13. Qarın qardaştan ezizdi 14. Şirin soz ilanı dellikten çıxatırı 15.Kimse eyz eyranına turş demez 16. Goz gorer gevıl ister 17. Ekmegi yox yemağa, attan gider sıçmağa 18. Qarğa qarğaye diri üzıv qeredı 19. Ya bu derdi çek ya bu obede qalme 20. Yalanın ipı qıssadı Söz konusu atasözlerinin benzerleri ve hatta aynılarına Anadolu ve Türk dünyasının muh- telif yerlerinde rastlanabilir. Gerçek anlamı dışında kullanılarak yeni bir anlam ifade eden ve bir düşünceyi dile ge- tiren veya daha fazla kelimeden oluşan kalıplaşmış söz dizisi (Güleç: 2002:29) olan deyimler, Türk halk edebiyatı ürünleri arasında önemli yere sahip olan bir diğer üründür. Türkmen nahiyesi Kızlarbat›tan derlenen deyim metinleri aşağıda verilmiştir.