Dünden Bugüne Hıdırellez Pratikleri

81 Dünden Bugüne Hıdırellez Pratikleri Gelenek, Görenek ve İnançlar İslam dinindeki Hıdırellez inanışının temellendiği Kuran’daki kıssaların tahlilini yapmaya çalışan Weinsinck, İslam Ansiklopedisinde bu inanışın kaynağını Gılgamış Destanı, İskender Efsanesi ve Kitab-ı Mukaddes’deki İlyas Efsanesi olarak belirtmiştir. Burada anlatılan Mec- mau’l-Bahreyn, aynı zamanda Musa Peygamber ve Hızır’ın bir araya gelecekleri Kur’an’ da an- latılan yerdir. Türk Âşık ve Divan Edebiyatında, Hızır’ın burada ölümsüzlük suyunu içtiği de sıkça anlatılır (Aydın, 1986: 55). Kuran’da Hızır ile İlyas’ı buluşturan ve aralarında bir bağ kurulmasına sebebiyet verecek bir ayet bulunmamasına rağmen, kimi halk inançlarında ve sufi kaynaklarda ikisi neredeyse tek şahsiyet olarak düşünülmektedir (Döğüş, 2017: 74). Hıdırellez’de Hızır’dan; bolluk, bereket, para, evlilik, çocuk sahibi olma, sağlık ve şifa gibi dilekler dilenmektedir. Bunun için de 5 Mayıs akşamından başlayıp, ertesi sabaha kadar süren birtakım pratikler uygulanmaktadır. Bu pratikler yapılmadan önce Hıdırellez kutlaması için hazır- lıklar yapılmaktadır. Bu hazırlıkların başında yiyecek hazırlama gelmektedir. Hıdrellez günü kuzu veya oğlak kesilmesi için yapılan hazırlıklar, çeşitli yemeklerin hazırlanması, bu arada birçok yiyeceğin hazırlanması olarak tanımlanabilir. 5 Mayıs günü bizim gittiğimiz köylerde Hıdırellez için yapılan bir hazırlığa denk gelemesek de anlatılanlara göre eskiden Hıdırellez’in kutlanacağı alanda yenmek üzere çeşitli yiyecekler hazırlanırmış. Yaprak sarması, çörek, börek, pirinç pilavı, höşmerim, çirin helvası, kalburabastı (yumurta ve yoğurdun kalburun üstüne basılarak yapıldığı bir tatlı çeşidi), kurabiye, çerez gibi… Hıdırellez günü için kaynama suyuna soğan kabuğu atılarak yapılan renkli yumurtalar hazırlanırmış. Papatya ile birlikte hazırlanan sarı renk yumurtalar da varmış. Renkli yumurtalar denilince akla gelen bir diğer kutlama da “Paskalya” dır. Paskalya, İsa’nın ölümü ve diriliş inancını yansıtmaktadır. Paskalya bayramının sembollerinden biri de yumurtadır. Paskalyada yumurta kullanılmasının sebebi “İsa’nın mezardan dirilmesi sürecinde, mezar taşını yarıp çıkmasının, civcivin yumurtadan çıkmasına benzemesi” gösterilmektedir (Tür- koğlu, 2006: 87). Yumurtanın kabuğu, ölümün göstergesi anlamına gelirken, kırılması yeniden dirilişin göstergesidir (Küçük, 2016: 233). 1.1. Hıdırellez Hazırlıkları Hıdırellez’de bu özel güne mahsus olarak oğlak, keçi, kuzu gibi hayvanlar kesilir ve etleri pişirilirmiş. Kutlama için üç gün önceden oğlaklar kesilerek fırına verilirmiş. Bir köyde neredeyse 80 -100 arası oğlak kesilir, içleri pirinç ile (üzüm ya da ciğer atan da oluyormuş) doldurularak fırına verilirmiş. Börek, çörek gibi yiyeceklerin hazırlanmasında eskiden neredeyse her köyde bulunan ortak fırınlar kullanılmaktaymış. Yurdumuzun hemen her yerinde Hıdırellez gecesi (5 Mayıs) gül ağacının altına, genellikle kadınlar, yıl içinde elde etmek istediklerini temsil eden küçük nesneler koymaktadırlar (Boratav, 1994: 9). Dikili’de de Hıdrellez gecesi, gülfidanının dibine dilekler adanmakta ve bu dilekler şe- killerle belirlenmektedir. Özellikle son yıllarda kişilerin gelecekten beklentilere ilişkin yapılan uy- gulamaların başında, gül dalına dileklerin bağlanması ve gül ağacı altına taşlardan ev yapılması gelmektedir. Örneğin evi olmayanlar taşları dizerek ev şekli yapar, çocuğu olmayan kadınlar halı tezgâhlarına sembolik beşikler yaparak bağlar, evlenmek isteyenler yine taşlardan ev figürü oluş- tururlarmış. Deniz kıyısında olan köylerde ise dilekler sahilde kumun üzerine geçmişte olduğu gibi günümüzde de çizilmektedir.