Ege Bölgesi Kadın Göyneklerinin Biçimsel ve Anlamsal Açıdan İncelenmesi

302 Prof. Dr. Emine KOCA - Dr. Öğr. Ü. Zeynep KIRKINCIOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı kumaşın esnekliğini ve kumaş yüzeyinde kıvrımlı hatların oluşmasını sağlamaktadır (Koca ve Vural, 2013: 4). Fotoğraf 1ve 2’deki göyneklerin, yakasız olmasından, çeyiz olarak hazırlanmış oldukla- rı ve daha sonra giyecek kişiye göre yaka oyuntusunun açılacağı düşünülmektedir. Göynekler yaka, beden ve kol uçlarına yapılan süslemelerle gelin iç göyneği işlevini almaktadır. Denizli (Tablo 2) ve Manisa İli'nde (Tablo 5) kullanılan yakasız göynekler ayak bileğine kadar uzundur. Üzerinde kullanılan üç eteğin boyu kısa tutulup, altından göyneğin işlemeleri gözükecek şekilde kullanılır. İzmir İli'nde kullanılan göynekler ise, sade olup, boyu kısa olduğu için üçeteğin altından gözükmemektedir. Göyneğin boy uzunluğu ve diğer giysi parçaları ile birlik- te kullanım özelliği, görsel ve iletişimsel açıdan giyim şeklini etkilemektedir. Fotoğraf 3’te, krem üzerine mavi, ince çizgili bürümcük dokumadan yapılmış göyneğin, boyun çevresine göre biçimlendirilmiş yakası ve yaka yırtmacı bulunmaktadır. Yırtmaç boyu kul- lanım şekline ve isteğe göre değişebilmektedir. Kesim özelliği ile rahat, kumaş özelliği ile konfor- lu bir giysi olan göynek, kalçayı kapatacak boy uzunluğundadır. Mavi renk iplikle, yaka ve yırtmaç çevresi tığ oyası ile çevrelenerek süslenmiştir. Dokuma kenar çizgileri ve peşle bütünleşen uzun kolları göyneğin dikkat çeken biçimsel özelliğidir. Fotoğraf 4’teki bürümcük dokumadan yapılan göyneği diğerlerinden ayıran biçimsel özel- lik ince hâkim yakası ve yan peşlerden uzun olan beden parçasıdır. Dokuma kenarındaki siyah - beyaz çizgili desenler birlikte kullanılarak, farklı bir desen özelliği sağlanmıştır. Kenar desenleri- nin birbirini tamamlayan görüntüsü, giysiye estetik bir görünüm sağlamıştır. Tablo 3’teki tüm göyneklerin peşle bütünleşen yekpare peşli kol formuna sahip olduğu görülmektedir. Kol altında oluşan kumaş kıvrımları kola hareket serbestisi sağlamaktadır. Vural ve arkadaşlarının (2006:346) geleneksel giysilerin kol formları sınıflamasına göre “peşle bütün- leşen kol ” adı verilen bu kol biçimi şöyle ifade edilmiştir; “Giysilerin beden formlarına rahatlık sağlamak amacıyla kullanılan yan peşler, kol alt dikişi boyunca kol ağzına kadar devam ederek, kol hareketlerinin de rahat şekilde yapılmasını sağlar. Normal duruş pozisyonunda kol altında toplanarak rahatlık sağlayan peş parçası, kolun uzanabileceği en üst noktada bile açılarak ha- reketi kısıtlamaz”. Bozkurt (1995:151) ise, bu durumu, eklem hareketleri gerçekleştirirken, deri, hareketle gerektirdiği kadar gerilme daha sonra eski haline dönme gibi esneme yeteneğine sahip olduğu, bu esnada giysinin de vücuda uyum sağlaması beklendiği, bu beklentinin karşılanması için, insan vücuduna ait sadece statik ölçülerin değil hareketle oluşan esneme miktarlarının bilin- mesi gerektiği görüşü ile açıklamaktadır.