Ege Bölgesi Kadın Göyneklerinin Biçimsel ve Anlamsal Açıdan İncelenmesi

308 Prof. Dr. Emine KOCA - Dr. Öğr. Ü. Zeynep KIRKINCIOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı genişliğiyle biçimlendirildiğini ve eni dar olan dokumalardan yapılan göyneklerin beden ve kolla- rını genişletmek için farklı biçimlerde ek parçalar kullanıldığını belirtmektedirler. Ayrıca, ön, yan, kol altı ve kol üstü dikişlerine belirli uzunlukta veya dikiş boyunca genişlik sağlamak amacıyla geçirilen eklere “peş” kol altlarına yerleştirilen eklere ise “kuş” adı verildiğine, peşli göyneklerin biçimlerinin ise, kullanılan ek parçasının şekline göre “ üçgen peşli”, “düz peşli”, “beli kesik peşli”, “bütün peşli (yekpare peşli kesim)” gibi isimlerle anıldığına dikkat çekmektedirler. Farklı boyut ve şekillerde yerleştirilen peşlerin bedene yerleştirme şekli giysi kullanım ve kuşanma biçimine göre değişiklik göstermektedir”. Koca ve Koç da (2012) çalışmalarında, İç Anadolu Bölgesi kadın entarilerinin çoğunluğunun bedeni genişletmek amacıyla ön ortası veya yanlarına peş parçaları eklenmiş entariler olduğu, ulaştıkları 23 entari örneğinin sadece ikisinin peşsiz entariler olduğunu belirtmişlerdir. Tablo 7’deki sonuçla, benzerlik gösteren bu tespitler bağlamında; dokuma geniş- liği ve ekonomik kullanımdan kaynaklı nedenlerle peşli göynek biçiminin daha çok kullanıldığı söylenebilir. İnsan vücudunun statik ve dinamik durumlarında rahat hareket etmesi için, bedene düz olarak birleşmiş kolun altına, üçgen ve kare olmak üzere iki farklı biçimde kuş parçası ilave edilir. Tablo 7’deki göyneklerde üçgen kuş biçiminin olmadığı, Aydın, Denizli ve Kütahya örneğindeki gibi kare kuş parçasının kullanıldığı görülmektedir. Vural ve arkadaşları (2006:345), çalışmala- rında, kare kuş parçası hakkında şunları ifade etmiştir; giysilerin kolda darlık hissi yaratmaması için, kol oyuntusunu genişletmek ve kol hareketini sağlamak amacıyla, kol alt dikişi ve bedene kare şeklinde kuş parçaları dikilerek oluşturulur. Kuş parçası olarak kesilen kare kumaşın ölçüleri büyüdükçe kol oyuntusu derinliği arttığı gibi, kolun hareket alanı da genişler. Kişi normal duruş pozisyonundayken kol altına toplanan kuş parçası, kol yukarı kaldırıldığında kol altında körük gibi açılarak kolun bedeni çekmesini engeller ve iş esnasında kolun rahat hareketini sağlar. Kol hareketleri nedeniyle giyside olan esneme ve kişide hissedilen gerginlik hissi, kol serbestîsini sağlayan kuş parçası ile giderilmeye çalışılır. SONUÇ ve ÖNERİLER Ege Bölgesi kadın göyneklerinin biçimsel ve anlamsal özelliklerinin incelenmesinin amaç- landığı araştırmada; bölge kadınının giyim kuşamının iç giyim unsurları arasında önemli bir yeri olan göyneklerin, süsleme ve kesim özelliklerindeki farklılıklarla görsel çeşitlilik oluşmasına rağ- men, genel biçimlerin çok fazla etkilenmediği ve yöreler arası biçimsel benzerlikler olduğu görül- müştür. İncelenen göyneklerin tümünün, kullanıcıların giysiden beklentileri olan işlevsellik, orijinal- lik, ekonomiklik, estetiklik özelliklerini taşıdıkları gözlenmiştir. Yörelerde kullanılan göyneklerin hepsi pamuk veya pamuk-ipek karışımlı bürümcük doku- malardan, elde makine dikişi ile üretilmiştir. Göyneklerin, boy uzunluğunun, kalça hizasında veya ayak bileğinde sonlandığı belirlenmiştir. Üzerine yapılan süslemelerin, yöresel kullanım özellikleri doğrultusunda genellikle yaka çevresi, kol uçları ve etek uçlarında yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Göyneklerin biçimsel özelliklerinin anlamsal işlev gördüğü ve iletişimsel bir araç olarak kullanıldığı görülmüştür. Göyneğin yakalı ve yakasız kullanılması ile evli kadın ve bekâr kız olmak