Eskişehir’de Bir Ziyaret Fenomeni Olarak Evsim Baba Etrafında Oluşan İnan ve Uygulamalar Üzerine

226 Doç. Dr. Adem KOÇ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Morfolojik ve Tipolojik Sınıflandırma Bağlamında Evsim Baba Evsim Baba’nın kutsal ziyaret mekânlarının morfolojik ve tipolojik tasnifi içerisindeki yerini tespit etmek için Ahmet Yaşar Ocak’ın veli/evliya kültü tipolojisi tasnifi örnek alınabilir. Ocak’ın (1992: 18-26) Anadolu’daki velî tiplerini yaptığı tasnife göre Evsim Baba, Eskişehir’deki kutsal ziyaret mekânları düşünüldüğünde şu başlıklar altına dâhil edilebilir: 1.Kültlerinin mâhiyetine göre: a. Mahallî velîler (Evsim Baba, Pamuk Dede, Kurtşeyh Tekke) b. Genel velîler (Yunus Emre, Seyyid Battal Gazi, Şücaeddin Veli) 2.Şahsiyetlerinin niteliğine göre: A. Gerçek velîler (Şücaeddin Veli, Yunus Emre, Seyyid Battal Gazi) B. Hayalî velîler (Evsim Baba, Seyyid Veysel Efendi, Pir Baba, Türkmen Baba, Çam Baba) Ünver Günay ve arkadaşları (2015: 159-169) da kutsal ziyaret mekânlarının tipolojisini çıkarmayı denemişlerdir. Bu deneme, A. Yaşar Ocak’ın tipoloji denemesinden daha detaylıdır. Bu tipoloji denemesi üzerinden Eskişehir’de kutsal ziyaret mekânları düşünüldüğünde Evsim Baba şu başlıklar altına dâhil edilebilir: A. Tarihi perspektiften ziyaret yerlerinin tipolojisi: Aktüel Tipler (Evsim Baba, Hasan Baba, Türkmen Baba, Şücaeddin Veli, Seyyid Battal Gazi vb.) B. Amaçlar ve dilekler bakımından ziyaret fenomeni tipolojisi - Tek bir amaçta uzmanlaşan tipler (Evsim Baba, Türkmen Baba, Şah Pabucu, Hasan Baba) C.Kutsalın varlıklarda tezahür biçimi itibariyle ziyaret yerleri tipolojisi - Tabiat varlıklarında tezahür eden tipler (Evsim Baba, Türkmen Baba, Kayapınar Baba, Pir Baba, Çal Tekke vb.) D. Ziyaret usulü, adabı ve ritüeli itibariyle ziyaret yerleri tipolojisi - Periyodik veya sistemli ziyaret usul ve adabına erişmiş tipler (Evsim Baba, Hasan Baba ve Gelini, Karakuz Baba, Pir Ahmet Efendi, Türkmen Baba, Şücaeddin Veli, Seyyid Battal Gazi, Seyyid Muharrem vb.) E. Cazibesinin artıp eksilmesine göre ziyaret yerleri tipolojisi - Cazibesi giderek artan tipler (Evsim Baba, Şeyh Şücaeddin Veli, Seyyid Battal Gazi,