Eskişehir’de Bir Ziyaret Fenomeni Olarak Evsim Baba Etrafında Oluşan İnan ve Uygulamalar Üzerine

222 Doç. Dr. Adem KOÇ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı önemli çekim gücüne sahip fenomenler olarak görülmektedir. Şücaeddin Veli, Garip Musa, Pir Ahmet, Seyyit Cemal Sultan (Kemal Sultan), Seyyid Battal Gazi talip yoğunluğu fazla ve etki alanı geniş ocaklardır. Türk kültüründe önemli yere sahip olan dağ ve atalar kültünün Alevi-Bektaşi inanç sistemi içinde yüzyıllarca kaybolmadan devam etmesi anlatılarda ve uygulamalarda göz- lemlenebilmektedir. Ziyaret mekânlarının oluşumu da bu nedenle önemlidir ve mekânının koru- yucu, iyileştirici ve dönüştürücü gücünün farkında olan Alevi-Bektaşi inanç sistemindeki insanlar uygulamalara da sıkı sıkıya bağlıdırlar. Eskişehir ili Odunpazarı ilçe sınırları içinde yer alan Yörükkırka, Alevi-Bektaşi inanç sisteminin yaşandığı bir köydür. Köyde Pir Ahmet, Şücaeddin Veli ve Seyyit Cemal Sultan taliplileri yaşamaktadır. Yörükkırka Köyü’nde Kayıp Erenler Türbesi, Arap Tekke, Ali İhsan Tekke türbe ve yatırları bulunmakta ve köylüler tarafından ziyaret edilmektedir. Eskişehir’de bulunan Alevi-Bektaşi inanç sistemine bağlı merkez ve köylerden sadece Yörükkırka halkı, bu çalışmada bahsedilen Evsim Baba ziyaretini yapmaktadır. Bu ziyaret, her yıl haziran ayının son haftasında gerçekleştirilmektedir. Türkmen Dağı’nın güneyinde 1680 m yüksekliğindeki tepelerden birinde bulunan Evsim ve Ersin Baba yatırlarının eteğinde bulunan düzlükte bir hafta kalınıp çeşitli uy- gulamalar gerçekleştirilerek yatırlar ziyaret edilmektedir. Evsim Baba ziyareti; yatırlara yürüyüş ve ziyaret, yağmur duası, kurban dualama-tığlama ve paylama, semah ve sofra gibi ritüellerden oluşmaktadır. Yörükkırka halkıyla birlikte yurt içinde ve yurt dışında yaşayan akrabaları da bu ziyarete katılmaktadır. Evsim Baba; yatır, su ve ağaç gibi üçlemeyle Eliade’nin axis mundi olarak tanımladığı merkez simgeciliğinin görüldüğü fenomendir. “Evsim”, “avlanırken avcıların hayvanlardan gizlen- dikleri yer, öneze” olarak anlamlandırılmaktadır. Ancak yöre halkı bu sözcüğün tam olarak anla- mını bilmemektedir. Ayrıca bu yerin adını hem “Evsim” hem de “Efsun” olarak kullanmaktadırlar. Yaşanılan bazı memoratlar ve burada yatan kişinin/kişilerin sahip olduğuna inanılan kerametler nedeniyle “Efsun” adı da kullanılmaktadır. Bu merkez, Türk kültüründe özellikle dağların zirvelerinde bulunan obalar (ovvo) gibi ata ruhunun gezindiği kutsal mekânlardan biri olarak değerlendirilebilir. Bu ziyareti ibadet olarak ka- bul eden köy halkı; piknik, köy günü ya da eğlence denilmesine karşıdır. Ziyarete denk gelen cuma günü yapılan törende dönülen semahlar da yine ibadet amacı taşımaktadır. Fotoğraf 1 Dağ ziyareti, İrkutsk Bölgesi Fotoğraf 2 Evsim Baba Ziyareti, Türkmen (Baykal Gölü, Angara nehri) Dağı-Eskişehir