Gaziantep’te Kentsel Dönüşümün Mahalle Kültürüne Etkisi

318 Mesut ŞİRİN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk-İslam Mahalle kültüründe sosyo-ekonomik farklılıklar olsa da aynı mahallede yaşa- yanlar birbirlerini tanır ve birbiriyle selamlaşırlar. Ülkemizin her mahallesinde olduğu gibi Gaziantep’te de her mahallenin bir bakkalı, fırı- nı, kasabı ve kahvehanesi vardır. Bakkallar, mahalle sakinleri için çok önemlidir. Mahalle bakka- lından borç almak veya evin anahtarını bakkala emanet etmek gibi güven barındıran uygulamalar çok yaygındır. Yine mahalleden bir kız istenecek ya da mahalleye kız verilecekse durum mahalle bakkalına ya da sakinlerinden birine sorulur. Kentsel dönüşümle yukarı da saydığım durumların bazıları nadiren uygulanırken; bazı durumlar ise tamamen terk edilmiştir. Kentsel dönüşümle mimari dikey uzanmış ve insanlar birbi- rinden uzaklaşmıştır. Daha önce bir sokakta 30-40 ev bulunurken dönüşümle beraber her apart- manda 30-40 ev yaşar hale gelmiştir. Bu durum maddi imkânları kısıtlı olanlar için yeni bir külfet olarak görülmektedir. Araştırmamız kapsamında bir kaynak kişimiz bu olayı şu şekilde özetle- mektedir. “Kentsel dönüşümden önce üç katlı evinin olduğunu, birinci katta kiracısının, ikinci katta kendisinin, üçüncü katta ise oğlunun oturduğunu, ancak dönüşümden sonra kendisine bir kat ve- rildiğinin, oğlunun ev sahibiyken kiracı olduğunu ve kira gelirinin de kaybolduğunu” iletmiştir. Yine başka bir kaynak kişimiz ise; “Kentsel dönüşüm öncesinde evinin aylık sabit giderlerden başka bir giderinin olmadığını fakat şimdi evinin her ay farklı masraflarının çıktığını (asansör, ara gider/ elektrik vd. giderler)” söylemektedir. Kentsel dönüşümün başka bir sonucu da apartman kültürüne uyum sağlayamayacağını düşünen bazı ailelerin şehir değiştirerek göçe neden olmalarıdır. Örneğin; Gaziantep’te gecekon- duda yaşayan birinin Mersin’de başka bir gecekonduya geçmesi gibi. Bazı ailelerde başka şehre gitmek yerine mahallelerini değiştirmiştir. Kaynak kişilerimizden biri bu durumu şöyle anlatmak- tadır: “1946 yılında Daracık Mahallesinde doğduğunu askerlik dışında şehir dışına çıkmadığını fakat 2014’te evlerinin kentsel dönüşüme uğramasından sonra Karataş mahallesine (yeni kurulan bir mahalle) taşındıklarını ancak sosyal olarak çok sıkıntı yaşadığını ve her gün eski mahallesine geldiğini, orda zaman geçirdiğini” belirtmektedir. Kültürel Bağlamda Mahalleye Etkisi: Kültür, bir toplumun tarihsel süreç içinde ürettiği ve kuşaktan kuşağa aktardığı her türlü maddi ve manevi özelliklerin bütününe denir. Kentsel dö- nüşüm, ilk bakışta sadece fiziksel değişime işaret olabilir fakat dönüşümün etkilediği en önemli nokta aslında kültürel değişmelerdir. Bu kültürel değişimlere şu örneklerle sizlere görünür kılmaya çalışacağım; -Gaziantep sıcak bir bölge olduğu için damlarda/avlularda/eyvanlarda zamanın büyük bir bölümü geçirilir fakat dönüşümle birlikte durum değişmiş ve insanlar balkonlarda ya da klimalı odalarda zaman geçirmeye başlamıştır. -Gaziantep halk mutfağında önemli bir yer teşkil eden kurutmalık, peynir basma, reçel, şire-pekmez, salça, yuvarlama, saç ekmeği gibi faaliyetler daha önce damlarda/avlularda imece usulü yapılmaktayken dönüşümle birlikte günümüzde balkonları geniş olanlar balkonlarda, bal- konları bu duruma müsait olmayan ise; fabrikasyon ürünlere yönelmiştir.