Geleneksel Anlatılarda Bir Şaman/Sufi Silahı: Tahta Kılıç

181 GELENEKSEL ANLATILARDA BİR ŞAMAN/SUFİ SİLAHI: TAHTA KILIÇ Ali DUYMAZ 1 “Tahta Kılıç”ın Mitolojik ve Dinî Kökeni Üzerine Şamanizm ve Mitolojide Tahta Kılıç Türk kültür tarihi üzerine yapılan araştırmalara göre “tahta kılıç”ın tarihsel anlamda görüldüğü ilk ortam Şamanizm tabir edilen ve inanç olup olmadığı halen tartışılan kamlık uygulamalarıdır. Tahta kılıç simgesinin şaman davulları üzerinde figür olarak yer aldığı, kötü ve şer ruhları korkutmak ve kaçırmak amacıyla bu figürlerin şaman davulu üzerine işlendiği kaynaklarda kayıtlıdır. Konu üzerinde kapsamlı ve ilk araştırmalara imza atmış olan Abdülkadir İnan, Çin sınırları içinde yaşayan Urenha şamanlarının tüngür adı verilen davullarının bir tarafın- da sıralanan erenler yani ongonlar arasında bir de tahta kılıç (hılıç) bulunduğunu, şamanın bu kılıçla, kötü ruhlara karşı savaştığını kaydeder (İnan 1986: 80; Radloff 2008: 290). Fuzuli Bayat ise sufi merasimleriyle karşılaştırmalı olarak bazı ek bilgiler verir. Buna göre şaman olma ritüelin- de şamanlara tahta kılıç ile yay ve ok verildiğini kaydeden Bayat, Orta Asya’nın hem erkek hem de kadın şamanlarının hasta tedavi etmeye giderken yanlarında tahta kılıç veya gerçek bir kılıç taşıdıklarını belirtir (Bayat 2006: 167-168). “Ağaç kılıç”lı kamlara tarih kaynaklarında da rastla- nır. Nitekim Zeki Velidi Togan, Heredot’un ravisi Aristeas’tan alınan bilgiden hareketle MÖ VII. asrın ortalarında Orta Tiyanşan’da yaşamış olan Argippay adlı İskit kavminin saçlarını tıraş eden ve silahsız yani “ağaç kılıç”lı reislerinin, şamani “kam”lar yahut diğer tabirle “tüyün” (tüdhün)Ier olması gerektiğini söyler (Togan 1981: 27). Bu bilgiye göre “tahtadan kılıç” taşıyan” bu “kam”lar, kabileler arasında barışı sağlayan, bilgi öğreten, bilge, yol gösterici, sihir yapan olağanüstü nite- likli kişilerdir. 1 Prof. Dr., Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi, ali_duymaz@hotmail.com .