Halk Anlatılarından Dizilere Sözün Dönüşümü Ve Bilge Tip Özelinde Deli Yürek / Kuşçu Örneği

23 Halk Anlatılarından Dizilere Sözün Dönüşümü ve Bilge Tip Özelinde Deli Yürek / Kuşçu Örneği Müzik, Oyun ve Eğlence aynı zamanda içinde bulunduğu kültüre ait insanlara olayları yaşayış biçimini ve olaylar karşı- sındaki yorumunu, iyi kötü veya zengin fakir çatışmalarında hangi tarafta yer aldığını hatırlatıcı faktördedir. Sanders Öküzün A’sı’nda yazar G. F. Michelsen’dan sözellikte bir öykü anlatımının özünde neler yattığını özetlemek için alıntı yapar: “Öyküler bize yardımcı olur, nasıl yaşaya- cağımızı anlatır (Sanders, 2016: 18).” Robert Fulford ise bu durumla ilgili Anlatının Gücü’nde Charlotte Linde’den alıntı yaparak şöyle söyler: “Yaşam öyküleri bizim benlik duygumuzu, kim olduğumuzu ve nasıl o insan hâline geldiğimizi ifade eder (Fulford, 2015: 25).” Aynı zaman da Fulfort, öylesine bir hikâye diye bir şey yoktur (…), bir hikâyeyi anlatabilecek kadar iyi biliyorsak o hikâyenin bizim için bir anlam taşıdığından emin olabiliriz (2015: 19), diyerek anlatı ve kültür bağına da işaret etmiş olur. Meddahlarca sözlü anlatılarla örülen bu kalıpsal yapı, aynı zamanda o kültür üyelerini birbirine bağlar ve bütünün parçası olma hissiyatını tazeler. Barry Sanders, bu durumu bir alko- likler toplantısı örneğiyle pekiştirir: “Katılımcılar her toplantıda bazı kalıpları düzenli aralıklarla tekrarlarlar. Bunlar, bütün grubun sonunda düşünmeden otomatik olarak tekrarlayabilmesi için kısaltılmış, ritüelleşmiş sözlerdir: “Bizden daha üstün bir gücün bizi sağlığımıza kavuşturacağına inanıyoruz.” Her katılımcının anlattığı öykü biraz farklıdır ama bütün öykülerin içinde kalıplaşmış deyişlere rastlanır ve gruba her toplantı bir öncekinin hemen hemen aynısı, yalnızca biraz deği- şiği gibi gelir (Sanders, 2016: 20).” Bu örnekten yola çıkarak kalıplaşmış ifadelerin o grup üye- lerinin grup olma bilincini tazelediğini ve gruba yeni katılanların ise kullanılan kalıplarla yabancı olma algısından uzaklaşarak kabul görme hissiyatını kazanmalarını sağladığı gibi Sanders’in düşüncesine eş yorumlamalara varılabilir. İkincil sözlü ortama gelindiğinde ise Fulford’un tanımladığı üzere anlatının zaferi yle kar- şılaşılır. Kültürel ortamlar ve kültürel ihtiyaçların karşılanma yöntemleri değişmiş ancak hikâye varlığını korumuştur. Birincil sözlü ortamdaki hikâye, ikincil sözlü ortama gelindiğinde televizyon- larda dizilerle birlikte ortam ve şekil değiştirmiş ancak aynı temayı ve dersleri vermeye devam etmiştir. Sanders: “Sözellik tanıdık olan şeyin verdiği güveni arar; gelenek aracılığıyla ayakta kalır (2016: 22).” der. Sözün tekrar söze dönüşmesinin ardından televizyon dizilerinin seyirci kitlesinin başı sonu aynı hikâyeye bağlılık göstererek izlemesinin temel sebebi budur. Birincil sözlü ortamda oluşturulan ortak kültür bilinci, dizilerin kabul görmesini sağlamıştır. Hâlâ zengin ve fakir çatışmasını, iyi ve kötülerin mücadelesini izlemeyi sürdürür. Çünkü muhakkak sonunda fakir hakkını kazanacak, kötüler iyilere karşı kaybedecektir. Sonunun belli oluşu ve olayların kültürel kodlara uygun şekilde sonlanması izleyiciye güven ve rahatlama duygusunu verir. Sanders da: “Kalıplar gök gürültüsü gibi yerine oturur ve insanı davetsiz misafirlerden ve yabancılardan korur (2016: 21).” der. Ortak kültüre ait bilinç, ikincil sözlü ortamda diziler aracılığıyla hikâyenin unsurla- rından olan bilge tipin dönüşümünün ve değişiminin kabul görmesine sebep olmuştur. Aynı bilinç, Türk dizilerinin Arap dünyasında da reyting rekorları kırmasına sebep olur. Bunu yapan şey aynı kültürel belleğe sahip toplumların hikâyeden beklentilerinin de ortak olmasının sonucuyla ilgilidir. Sanders Öküzün A’sı’nın dördüncü bölümünün başında Ivan Illich’ten alıntılayarak söyle- diği gibi: “Yalnızca makineler, yerel köklere gönderme yapmadan iletişim kurabilir.” Türk dizi se- naristlerinin yaptığı kültürel illüzyonun tutmasının sebebi de seyirciyle oluşturulan iletişimin bir so- nucudur. Kültürel illüzyon ifadesini bir örnekle açıklamak yerinde olacaktır. Türk televizyonlarında