Halkbiliminde Yeni Paradigmalar Bağlamında İnternet Folkloru

121 HALKBİLİMİNDE YENİ PARADİGMALAR BAĞLAMINDA İNTERNET FOLKLORU Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU 1 Bu çalışmanın konusunu evrensel olarak halkbilimi nedir veya ne değildir bağlamında halkbilimsel paradigmaların oluşum ve değişim sürecinde “internet folkloru” veya ”dijital folk- lor” kavramsallaştırmalarının tartışılması oluşturmaktadır. Ünlü bilim felsefesi tarihçisi Thomass Kuhn’un bilimin doğasına dair yaptığı paradigmatik sıçrama”lar veya “temel kabullere dair dev- rimlerle ortaya çıkan değişim ve dönüşümlerin yaşandığı en dikkat çekici bilimsel disiplinlerin başında “halkbilimi” (folkloristics) yer alır denilebilir. Bilindiği gibi, halkbilimi disiplininin ilk formülasyonları yapılırken bir yandan Amerika ve diğer yenidünya parçalarının bulunması ve Kızılderililerin “insan mı yoksa hayvan mı” oldukları tartışmasından onların Batı Avrupalı Hristiyanlardan daha “erdemli” oldukları kanaatine ve bunun ifadesi olan “vahşi soylu” (noble savage) konseptine dönüşmesi önemli rol oynamıştır. Buna göre Avrupa kendi tabiatla iç içe yaşayan ve fıtratın, doğasına yabancılaşmamış “soylu vahşi”lerini aramaya yönelecektir. Diğer yandan bu durumu dikkate alan ve komşuları Fransa’da sıra dışı dü- şünür ve sanatkârlar eliyle akılcılığı ön planda tutan ve bir bakıma “gelenek”ten kopma geleneğini ihdas eden “Aydınlanma”yı, “Fransız kültür emperyalizmi”nin yayılışı olarak algılayan ünlü Alman filozof Herder, Avrupa’nın kendi “soylu vahşilerini” kırsal kesimde yaşayan okuma-yazma bilme- yen bu nedenle de kulaktan duyarak ezberlediği sözlü kültür ve edebiyatı aynı şekilde aktaran köylülerini “halk” (das volk) olarak tanımlayacaktı. Aydınlanma felsefesinin kültürel olumsuzlukları da dâhil 630 küçük prensliğe bölünmüş Almanlığın, oluşturulacak yeni bir kültürel sentez etra- fında bütünleşmesini sağlamak üzere Alman aydınlarına “halka doğru” gitmelerini ve onun haiz olduğu asırlar ve nesillerdir sözlü olarak naklede geldiği, kolektif olarak yaratılmış ve bu nedenle de “anonim” olan ve bütün bu özellikleriyle de “millî ruhu” (volkgeist) en yüksek niteliğiyle temsil eden “halkbilimi”ni (volkskunde) derlemelerini ve bu derlenenleri de en çağdaş form ve teknik- lerle işlemelerini isteyecektir. Halk ve ona bağlı halkbilimi formülasyonunun 1789 Fransız İhtilali 1 Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Bölümü. ozkul@hacettepe.edu.tr