Ihlara Vadisi ve Çevresi Kırsal Yerleşmelerinde Yapı Sanatı ve Geleneksel Yapı Ustalığı

120 Mahmut DAVULCU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı gerekse tadilat ve tamirat işlemlerinde “kolay” çözümleri uygular. Yapıcılık sanatının Mübadele öncesinde yörede yaşamış olan Ortodoks-Rum ahali ara- sında oldukça yaygın olduğu sözlü kaynaklarca anlatılmaktadır 9 . “…Gelveri’de Rumlar esas Rumlar, kemer ustaları Gelveri’de. Buranın ev- lerini de o Rumlar yaparımışmış. Ondan sonra bizim Turkler oğrenmiş bu yapı ustalığını. Daş ustalığını Rumlardan oğrenmişler.” (K.K.2). “Onlar sadece kayaları kulüğüle eşerlerimişmiş. Onlar sadece kayaları eş- mişler.” (K.K.3). “Rumlar Sadece oyma yaparlarmış. Zaten onlar oymuş. Onlar oymuş.” (K.K.5). “Rumlar da yaparmış tabi, yapmaz olurlar mı? Kayaları oyarlarmış, kayaları oyar içeri girerlermiş. Evel kaya oyuyorlarmış, ondan sonra daşınan felan örüyo- larmış ağzını.” (K.K.6). Bina ustaları , mensubu bulundukları küçük kırsal topluluklarda oldukça saygı gören bir meslek grubudur. Ustaların mahareti , inşa ettikleri binaların sağlamlığı, kullanışlılığı ve güzel- liğine göre değerlendirilir. Yörede mevcut birçok binanın üzerinde kitabe mevcuttur. Ustaların inşa ettikleri yapıların üzerine bir kitabe kazıması yaygın sayılabilecek bir gelenektir. Elbette ki bu işlem binayı yaptıran kişinin isteği üzerine gerçekleştirilebilir. Yapı ustasının inşa ettiği binaya kitabe koyması ustanın kendi işaretini bırakmasıdır. Kitabeler inşa tarihi, ustasının ve bina sahi- binin ismi gibi son derece kısıtlı bilgiler içerir 10 . Bugün için ustalar tümüyle metrik ölçüler kullanmaktaysa da yakın dönemlere kadar bazı ustaların metrenin yanı sıra ayak ve arşın gibi geleneksel uzunluk birimlerini de kullandıkları anlaşılmaktadır. Yapı ustası, geleneğin yani kafasındaki mimari kalıbın uygulayıcısıdır. Bu mimari kalıp ancak yeni gelişmeler ya da gereklilikler doğrultusunda değişmekte ya da dönüşmektedir. Çağın getirdiği beğeniler, merkezi idarenin uygulanmasını istediği çeşitli kurallar (Köy Kanunu gibi), yeni ihtiyaçlar, inşaat malzemelerindeki değişiklikler ve en önemlisi de müşteri kitlesinin yaşam tarzın- daki değişiklikler gibi. Günümüzde araştırma sahamızdaki yerleşmelerde inşa edilen konutların büyük kısmının mimari açıdan kırsal konut tipinden ziyade kentsel konut tipine dahil olması, kul- lanıcıların yaşam tarzındaki değişikliklerden ileri gelmektedir. Kırsal karakterli konutlarla kentsel karakterli konutların en önemli farkı kır konutlarının aynı zamanda üretim alanı olarak kullanılma- sı ve bu amaçla biçimlendirilmesidir. 9  Mübadele öncesinde de Türklerin yapıcılık işlerinde var olduğu bir vakıadır. 1924 öncesine kadar ağırlıklı olarak Rum nüfusun yaşadığı Gelveri’de (Güzelyurt) 1860-1900 yılları arasında 20 taş ustası olduğu, bunun 12 tanesinin Rum, 8 tanesi ise Türk’tür (Ulusoy Binan, 1994:208). 10  “Tarih atarlardı. Yapan usta, diyelim bindokuzyüzellide yapmış. Bu bina bindokuzyüzellide yapılmış, tarihi gonmuş ve adam, yapan adamın da adını yazardı oraya. İşte usta Ali usta, Memmed usta diyerekten o taşa o şeyle, külükle yazı yazardı. Oygulu kalırdı orda, şimdi hala var onlar. (K.K.1).