İzmir’de Yaşayan Bir Âşık: Âşık Ali Rıza Ezgi Ve Soküm

389 İZMİR’DE YAŞAYAN BİR ÂŞIK: ÂŞIK ALİ RIZA EZGİ VE SOKÜM Prof. Dr. Metin EKİCİ Türkiye sahası âşıklık geleneği; kökleri en eski Türk inanç sisteminin temsilcileri olan şa- manlara kadar uzanan, Türk boyları arasında zaman ve coğrafi çevreye bağlı bir şekilde deği- şerek gelişen bir kültürel mirastır. Yüzyıllardır Türk sözlü ve yazılı şiir yaratımını gerçekleştiren ve hikâye anlatıcılığı geleneğini canlı tutup kuşaktan kuşağa aktararak bir kültürel miras haline dönüştüren bu sanatçılara genel olarak “Âşık” veya “Ozan” adı verilmektedir. Bu sanatçıların “Türk Halk Şiiri” veya “Âşık Şiiri” adı verilen şiir sanatına ve genel olarak “Halk Hikâyeleri” adı verilen anlatı geleneğine katkıları son derece önemlidir. Bu iki alanda birden ustalaşmış çok az âşık vardır. Günümüz âşıklık geleneği içinde hem şiir sanatında hem de hikâye anlatma alanında başarılı olan birkaç âşıktan biri de Âşık Ali Rıza Ezgi’dir. Diğer taraftan, âşıklık geleneğinin 20. ve 21. yüzyıl temsilcileri çoğunlukla küçük şehir- lerde veya kırsal bölgelerde doğup, geleneği doğdukları yerlerde öğrenmiş ve zamanla ülkemiz içindeki sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel değişimlerden dolayı, genellikle büyük şehirlere göç etmeyi ve sanatlarını bu yeni çevrelerde icra etmeyi tercih etmektedirler. Bu sanatçılar bölgesel, yöresel ve bireysel olarak incelenebilir. Âşık Ali Rıza Ezgi de bu durumu tipik olarak örnekleyen aşılarımızdan biri olması bakımından, bu yönüyle de incelenmeye değer bir gelenek temsilcisidir. Bildirimize Âşık Ali Rıza Ezgi’nin hayat hikâyesini kısaca özetleyerek başlamanın yararlı olacağını düşünüyorum. Halen İzmir’de ikamet etmekte olan Âşık Ali Rıza Ezgi; 1949 yılında Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı Taşdere (Sosgirt) köyünde dünyaya gelmiştir. Baba adı İsmihan, ana adı Bahar olan Ali Rıza Ezgi âşıklık geleneği ve şiirle küçük yaşta ilgilenmeye başlamıştır. Âşık Ali Rıza Ezgi, âşıklığa duyduğu ilgiyi âşıklık geleneğinin rüya motifiyle ilgili olarak şöyle anlatmıştır: “10-11 yaşlarında iken, iki odalı evimizde uyurken, bir perşembe gecesi Rüyamda bir derviş geldi ve bana bir tepsinin içinde saz verdi. Bana bir tokat vurdu ve ben uyandım. Bana verdiği saz ile