Kalkolitik Çağ

1.4. Kalkolitik Çağ (Taş - Maden Çağı) Anahtar Kelimeler: Türkiye, Taş- Maden Çağı, Kalkolitik Neolitik Çağda kazanılan buluşlar ve bunlara bağlı gelişmeler bu çağ içinde uzun süre devam eder. Tarım ve hayvancılığa bağlı besin üretimi ile fazla besinin depolandığı yapıda çoğu köy boyutundaki yerleşimlerde yaşam uzun süre korunur. Neolitik yerleşimlerin bir kısmında yerleşime devam edilirken büyüklü küçüklü yeni yerleşimler kurulur ve yaygınlaşır. Bazı bölgelerde Neolitik dönem yangınla sona erer ve bunu takip eden bazı yeniliklerin yaşandığı dönem Kalkolitik olarak tanımlanır. Ancak bu geniş coğrafyada yeni dönem aynı zamanda başlamaz, Neolitik kültür bazı bölgelerde bir süre daha devam eder. Türkiye topraklarının morfolojik yapısına bağlı bölgelerde bazen birbirlerinden etkilenen, bazen de birbirine bağlanan yerel özellikler ön plana çıkar. Türkiye’de birçok kazı olmasına karşın Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ kültürlerinin ayırımı henüz tam olarak ortaya konulamamıştır. Bunun nedeni iki dönem arasında kültürel bir kesinti olmamasıdır. Aksine bu iki dönem arasında bir devamlılık ve buna bağlı gelişmişlik söz konusudur. 3000 yıla yakın bir zamanda diliminde yaşanan bu çağ genel olarak Erken ve Geç Kalkolitik olarak ayrılır. Bazı yerleşim yerlerinde bunların arasında kalan dönem Orta Kalkolitik olarak değerlendirilir. Diğer taraftan bugüne kadar Kalkolitik Çağın tamamını kapsayan bir yerleşim yeri de henüz geniş ölçüde kazılmamıştır. Kalkolitik Çağ’ın ileri düzeyde üretime dayalı düzeni içinde yerleşmeler kalabalıklaşır, köyler küçük kent boyutuna gelir. Buna bağlı olarak da yeni yönetim biçimleri ortaya çıkar. Farklı işlerde uzmanlaşan zanaat grupları daha belirginleşir. Üretim fazlası yerel ticareti aşarak bölgesel ve komşu ülkelere uzanan bir sisteme dönüşür. Böylece, ticaret giderek kurumsallaşır ve ekonomik güce erişmek isteyenler belli bölgelere sahip olmaya çalışır. Bu gelişimi elinde tutmak isteyen bölgelerde planlı yerleşimler kurularak kent devletlerine dönüşecek yapılanmaya gidilir. Birbirini tetikleyen bu oluşumlarla ekonomik ve idari yapıdaki değişiklikler Kalkolitik Çağın en belirgin özelliğidir. Kalkolitik Çağda kullanılan malzemelerde de değişiklikler olur. Metal giderek daha fazla taşın yerini alır. Başta bakır olmak üzere metal kullanımı yaygınlaşır ve farklı maden filizlerinin karıştırılıp ergitilmesi ve döküm tekniğinin kullanılması gibi yenilikler ortaya çıkar. Bu nedenle de Çağın adı Taş- Maden olarak tanımlanır. Bu Çağın alt başlıklarında farklı gelişimler daha belirgin olarak görülecektir. Kaynak: Anadolu’ da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ ya Yayılımı. Türkiye’ de Neolitik Dönem, yeni kazılar, yeni bulgula r (Yayına Hazırlayanlar Mehmet Özdoğan- Nezih Başgelen) Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul ( 2007) Yakar, J., Prehistoric Anatolia: Neolithic Transformation and the Early Chalcolithic Period. Vol. I-II. Tel Aviv, 1991,1994 Yakar, J., The Later Prehistory of Anatolia. The Late Chalcolithic and Early Bronze Age. Oxford. 1985