Karagöz Ustası Sefer Mehmet Efendi Ve Gün Yüzüne Çıkmamış El Yazması Karagöz Oyunları

450 Yrd. Doç. Dr. Zehra KIMIŞOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı İkinci evre olarak değerlendirebileceğimiz II. Meşrutiyet dönemlerine rastlayan dilimde, karagöz sanatçıları sözlü olarak aktarılan bu geleneği yazılı ortama aktarmışlar, el yazma veya matbu olarak basılan karagöz oyun serileri hazırlamışlardır. Son evre, Cumhuriyet dönemi oyun- ları ise gelenekten beslenerek modern tarzda yazılan oyun repertuarlarına sahiptir. Karagözün çağları aşarak günümüze kadar ulaşan bir üne kavuşmasında çoğu usta-çırak geleneğinde yetişen karagöz ustalarının payı büyüktür. Karagöz, karagözcülerin sayesinde hayat bulmuş ve form kazanarak günümüze kadar ulaşmıştır. Sefer Mehmet Efendi ve Karagöz Oyunları Karagöz oyun külliyatlarının oluşmasında hayatı hakkında neredeyse hiçbir bilgiye sahip olmadığımız Sefer Mehmet Efendi’nin yeri büyüktür. “Cevdet Kudret, bu kişinin İstanbul’da orta oyunu ustası olduğunu ve Raif Ogan’ın milli kültür çalışmaları çerçevesinde Sefer Mehmet’ten orta oyunları yazmasını istediğini belirtir. Ayrıca karagöz çalışmalarıyla tanınan Ignacz Kunos’un Sefer Mehmet’ten karagöz oyunları yazmasını istediği de bilinmektedir.”(Kımışoğlu, 2015, s.8) Ayrıca çeşitli kaynaklarda kendisinin karagözcü Camcı İrfan’ın ustası olduğu yazılıdır. Çırağının ve çağdaşlarının yaşadıkları dönemler dikkate alındığında Sefer Mehmet’in XIX. yüzyılın son çeyreğinde (1880 sonrası) ve XX. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı tahmin edilebilir. Üç ciltlik Karagöz serisinde Hayali Küçük Ali, Hayali Memduh Bey, Hellmut Ritter ve diğer Cumhuriyet dönemi yazarların oyunlarından yararlanan Cevdet Kudret, Sefer Mehmet’in yazdığı oyunlardan faydalanma yoluna gitmemiştir. Bunda, yazarın Sefer Mehmet’in oyunlarından haber- dar olup olmadığı veyahut bu eserlere ulaşıp ulaşamadığı gibi faktörlerin etkisi de araştırılmalıdır. Cumhuriyet’in ilanından sonra orta oyunu ve karagöz ustası olarak ön plana çıkan sanat- çı, Osmanlı Türkçesiyle 25 karagöz oyunu ve bir orta oyunu kaleme almıştır. “Sefer Mehmet 22,5x15 cm ebatlarındaki çizgili okul defterlerine okunaklı bir rikayla: Gül- me Komşuna Gelir Başına-Kütahya, Sahte Mirasyedi-Karagöz’ün Ağalığı, Bursalı Leyla-Çivi Bas- kını, Kızıl Mandıra-Mahalle Baskını-Hımhımlı Mandıra, Karagöz’ün Divaneliği-Tımarhane, Çifte Hamamlar-Karagöz’ün Hamamda Dayak Yemesi, Yalova Sefası, Meyhane Âlemi-İstanbul Ak- şamları, Karagöz’ün Kayıkçılığı, Yangın-Karagöz’ün Bakkallığı, Sakallı Gelin-Karagöz’ün Gelin Olması, Ferhad ile Şirin, Tahir ile Zühre, Karagöz’ün Sünnet Olması, Şairler-Tahmis (Karagöz’ün Kuru Kahveciliği), Zeybekler-Kır Kahvesi-Orman, Cazular, İki Zalime Karılar-Kanlı Nigar adlarıyla karagöz oyunları yazmıştır. Bu oyunlardan on ikisinde uzun muhavereler mevcuttur.” (Kımışoğlu, 2015, s.8) Sefer Mehmet’in bu oyunları 1940-45 yılları arasında yazdığı tahmin edilebilir. Kendi- sinin oyunları yazarken tarih düşürmemesi gibi nedenler yüzünden oyunların kesin yazılış tarihini tespit etmemiz mümkün görünmese de Raif Ogan’ın söylemlerinden milli kültür çalışmaları kap- samında Sefer Mehmet’in bu oyunları, zikrettiğimiz tarih aralığında yazmış olması gerekmektedir. Oyunlar, siyah mürekkep kalemle yazılmış ve diğer el yazması karagöz oyunlarına (Ha- yali Memduh Bey) göre çok daha korunaklı bir şekilde günümüze ulaşmıştır. 25 oyunun sayfaları tam olmakla birlikte yazıları da rahatça okunabilir durumdadır. Sefer Mehmet oyunlarını, karagö- zün geleneksel çizgisine sadık kalarak yazmış ve oyun bölümlerini eksiksiz tamamlamıştır.