Karagöz Ustası Sefer Mehmet Efendi Ve Gün Yüzüne Çıkmamış El Yazması Karagöz Oyunları

454 Yrd. Doç. Dr. Zehra KIMIŞOĞLU T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Sonuç Sefer Mehmet karagöz oyun dağarcığına birbirinden eşsiz sadece 26 oyun değil muhave- relerle birlikte hatırı sayılır ölçüde oyun miras bırakmıştır. Eserlerini 1945’lerde Türk yavrularına mektep defteri olarak anılan 60 yapraklı çizgili defterlere kaydeden Sefer Mehmet’in oyunlarının mevcut ortalaması 35 varak civarında olup bu, sayfa bazında düşünüldüğünde en az 65 sayfalık eserler ortaya çıkmaktadır. Oyunlarını genel anlamda klasik çizgide yazıp devam ettiren Sefer Mehmet’in oyun bö- lümlerinin geçişi çok açık ve net olup kendisinin tüm oyunlarda mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş kısımlarını başarıyla uyguladığı görülür. Mukaddime yerine ‘başlama’ ifadesini kullanan ka- ragöz ustası muhavereleri de olabildiğince uzatmıştır. Karagöz ve Hacivat’ın atışmalarını içeren bu kısımlar oyunlarda sayfalarca devam eder. Fasılda eksen kişilere ek olarak sadece belli başlı tipler oyuna girer. Karagözün eski bir İs- tanbul mahallesinde karşımıza çıkabilecek kalabalık kadrosu Sefer Mehmet’in oyunlarında daha sade bir görünüm sergilerken vurgunun Karagöz ve Hacivat üstüne yoğunlaştığı görülür. Çelebi tipi de oyunlarda eksende yer alır diyebiliriz. Zenne ise yine sıklıkla işlenen diğer bir karagöz tipidir. Oyunların müzik yönü ise ayrıca ele alınması gereken bir konu olurken sayısı bir hayli faz- la olan çeşitli makamlardaki şarkı, türkü, semai, kanto gibi unsurlar üzerinde ise ciddi çalışmalar gerekmektedir. Sefer Mehmet oyunlarında yeniliklerde yaparak son eserlerinde modern tiyatronun te- rimlerini kullanmaya başlamış ve o dönemler için tiyatroda yeni bir soluk olan kantolu oyunlar yazmıştır. Ayrıca oyunların icrası sırasında ise uyguladığı bir takım yeni tekniklerin de olduğu bilinmektedir. Geleneksel karagöz oyunları, Sefer Mehmet’in yaratıcı kabiliyetiyle yeniden şekillenmiş, çeşitlemesi olan hiçbir oyun için diğer bir çeşitlemenin aynısıdır veya benzeridir demek mümkün olamayacağı gibi bu oyunlar, özgün yapılarıyla dikkati çekmektedir. Ünlü karagöz ustaları yetiştirip kaleme aldığı oyunlarla karagöz külliyatına önemli katkılar yapmış büyük bir usta olan Sefer Mehmet’in bir asra yakındır yazma eserler kitaplığının raflarında bekleyen karagöz oyunları, bugüne kadar Türkiye Türkçesine aktarılmamış ve incelenmemiştir. Prof. Dr. Dilaver Düzgün yönetimindeki “Karagöz Perde Gazelleri (İnceleme-Metin)” adlı doktora tezimizi hazırlarken inceleme fırsatını bulduğumuz Sefer Mehmet’in yazmış olduğu perde gazel- lerinin yanı sıra hâlihazırda Türkiye Türkçesine aktarımını tamamladığımız ‘Ferhat ile Şirin’ oyunu ise neşre hazırlanmaktadır.