Karakalpak Kültüründe Tabu ve Örtmeceler

366 Prof. Dr. Ceyhun Vedat UYGUR T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Korkmak, korkutmak: közi uyasınan şıq -, közine körset-, Öfkesi dinmek: qoltığına suw bürk-, Ölmek, ölüm: bir ayağı görde bir ayağı jerde bol-, dün’yadan qayt- (öt-), gör aw- zınan qayt-, köz jum-, jan tapsır-, qaytıs bol-, qaza bol-, şiyrin jannan keş-, közine qum quyıl-, Tuvalete çıkmak: dalağa şıq -, däret sındır-, Üzülmek: şiyrin janı közine körin-, Yemek yedirmek: tabaq tart-, Yeniden evlenmek: tösek jañar-, Yola çıkmak: jol tart-, 2.4. İkilemelerle Yapılanlar jetim-jesir “dul; annesiz babasız çocuk” 2.5. Beddua/Alkışlarla Yapılanlar qağındı tiygir “Hasta olasın, hastalıklara kalasın!” 3. Ödünçlemelerle Yapılanlar Hastalık isimleri: qorasan, saratan, şikäs , zıyan vb. Ölüm: qaza (< Ar. kaza) , müsiybet (< Ar. musibet) , nabıt (< Far. nabüd) , zawal (< Ar. zeval) vb. Sevgili, güzel: sanem (< Far. sanem) , särwi (< Far. serv) vb. Ayıp sayılan şeyler: kal (< Rus.) Bağırsakta bulunan ve tuvalette dışarıya atılan dışkı, haram “cünüp” (< Ar. haram) , jınıs (< Ar. cins) “cinsiyet organı” , däret (< Ar. taharet) “çiş veya kaka” , japa (< Far. cefa) “hayvan tezeği” vb. Şekle dayanan örtmeceleri, birkaç bakımdan (ses değişikliklerine dayalı olan, kısaltma yoluyla yapılanlar vb.) daha değerlendirmek mümkündür. Ancak araştırmamız, elimizdeki kay- nakları kullanarak oradan çıkan malzemelere göre oluşmuştur. Elbette bu araştırmamıza başka örneklerin girebileceğini ve bu örneklere göre yeni alt başlıkların oluşabileceğini biliyoruz.