Karakalpak Kültüründe Tabu ve Örtmeceler

361 Karakalpak Kültüründe Tabu ve Örtmeceler Gelenek, Görenek ve İnançlar 1. Anlama dayalı olarak oluşan örtmeceler Anlama dayalı olarak oluşan örtmecelerin pek çok yolu vardır. Bunlar da daha ziyade mecaza dayalı olarak oluşturulurlar. Teşbih, istiare (deyim aktarması, eğretileme), mürsel mecaz (ad aktarması) gibi. Mecaza dayalı olmadan oluşturulan örtmeceler de vardır: abartı (mübalağa), ironi, ima gibi. Karakalpak Türkçesinde de anlama dayalı olarak yaratılan örtmece örnekleri bulunmak- tadır. Bunları şu şekilde gösterebiliriz: 1.1. Abartı yoluyla a) Olduğundan büyük gösterme Bädqırnaq : Zenginin evinde çalışan hizmetkâr kadın, cariye. (kötü adlandırma yoluyla b) Olduğundan küçük gösterme Erşeñ: üvey çocuk. (Kadının, başka bir erkekten olan ve annesiyle kalan çocuğu). Etşi : 1. Hayvan kesen adam, kasap. 2. Hazır eti satan kişi. Näzik jol: zor, çetin, ağır yol. 1.2. Ad aktarması yoluyla Aqsaqal : 1. Yaşlı, sakalı ağarmış olan. 2. Belli bir bölgede (köy, kasaba vb.) yöneticilik yapmak üzere seçilmiş olan kişi, yerel idareci. Aqsaqallı: ak sakalı olan, yaşlı. Dalağa şıq-: a) evden dışarı çıkmak, içeriden açık havaya çıkmak. b) ağız. Tuvalete çıkmak. Etegine sal-: çocuk doğuramayan kadına, gelecekte çocuğu olur ümidi ve inancıyla o karı kocanın akrabalarının kendi çocuklarını (evlatlık) vermesi. Jalmawız : 1. (mit.) Masallarda karşılaşılan ve insanoğluna düşman olan yaratık veya güç. 2. Açgözlü, doyumsuz. 3. ağız. Zalim, kan dökücü, düşman. 4. ağız. Halk inanışına göre kendi çocukları öldükten sonra tek başına kalıp çok yaşayan yaşlı insanlar. Jarğanat : yarasa. Jol tart-: sefere çıkmak, yola çıkmak. Juwapqa tart-: suçlamak, sorumlu tutmak. Köz jüyrik: zeki, ferasetli gözü uzağı gören.