Kazakistan, Kızılorda Bölgesinde Mezar ve Türbe Geleneği

484 Dr. Yerlan ZHIYENBAYEV - Arş. Gör. Gulbanu KOSHENOVA T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Fotoğraf 17. Okşı Ata Mezarlığı, günümüz me- zar örneği. Fotoğraf 18. Okşı Ata Mezarlığı, günümüz mezar örneği. Kazak Türbe mimarisindeki yapılar genelde 3 tipte mezar yapıları inşa edilmiştir. Bunlar kubbeli yapılar (kümbez, teöle-tam, şoşak- beyit gibi), Kuleli yapılar (munara yapılar) ve etrafı korkuluklarla çevrili mezarlar (törtkulak, sağanatam) olarak üç başlık altına toplamak mümkündür 16 . Bu üç gruptaki türbe örneklerini Kızılorda bölgesinde de görebiliriz. Ancak son dönemdeki mezar örneklerini anıt mezarlar başlığı altında ele aldık. Bununla birlikte Okşı Ata Mezarlığı’nda bulunan mezarlara defnedilen kişilerin, defin ta- rihinden itibaren her ölüm yıl dönümünde yapılacak törenler için “Jıl Ası” denilen yıllık aş verme âdeti vardır. Bu yemek verme geleneğini gerçekleştirmek için aş evi, ibadet etmek için mes- cit veya cami, dışarıdan gelenler içinde misafirhane gibi külliye yapıları bulunmaktadır (Fotoğ- raf:19-23). Ancak bu törenler, sadece mezarlıkta değil vefat eden kişinin evinde de yapılabili- yor. Bu külliye yapıları, hayırsever veya bu mezarlıkta yakınlarının kabri bulunan kişilerin maddi destekleriyle inşa ettirilerek, giderleri karşılanmakta ve herkesin kullanımına açıktır. Mezarlıktaki kabir ziyaretleri genelde Perşembe günleri tercih ediliyor. Kurban kesip aş verecek aile, akrabalarını ve çevre halkını davet ederek Kuran okutup ye- mek bağışında bulunuyorlar. Bu yemekle beraber yağda kızartılmış bauyrsak (pişi) ve “7” şelpek diye adlandırılmış ekmek çeşidi bolca hazırlanır. “7” Şelpekler komşulara veya gelen misafirlere dağıtılır. Çünkü pişilerin pişirilmesi ve kurban etinden hazırlanan yemekleri “ata- baba ruhuna yediğimiz içtiğimiz sevap olarak değsin” cümlesiyle misafirlere ikram ediliyor. Genelde kur- banlık etinin hepsini büyük kazanlarda geleneksel “beşbarmak” yemeğini hazırlanıyor. Herkes yemeğini yiyip bitince, külliyedeki mescit veya cami imamı Kuran okuyarak dualar ediliyor. Daha sonra kurban bağışında bulunan aile mezarın başına giderek imama tekrar Kuran okutuyorlar ve 16  E.M. Baytenov, Memorial’noe Zodçestvo Kazahstana: Evolyusiya İ Problemı Formoobrazovaniya, Nİİ Teorii Arhitekturı İ Gradostroitelstva, Rossiiskaya Akademiya Arhitekturı İ Stroitel’nıh Nauk, Moskva, 2004,( Yayınlanmamış Doktora Tezi) s.49.