Kazakistan, Kızılorda Bölgesinde Mezar ve Türbe Geleneği

485 Kazakistan, Kızılorda Bölgesinde Mezar ve Türbe Geleneği Maddi Kültür imama para bağışında bulunuyorlar. Bu “Aş verme” geleneği mezarlıkta kabri bulunan herkesin akrabaları ve yakınları tarafından ölen kişinin doğduğu gün veya vefat ettiği günlerde düzenle- niyor. Hayatını kaybeden kişinin ilk ölüm yıl dönümünde türbesini veya mezar taşını yaptırmış olması gerekmektedir. Bu işlemden sonra aş bağışında ve Kuran okutularak bağışta bulunuluyor. Daha sonraki senelerde ise mezarının bakım ve tamirini yapmak için aynı şekilde bir aş veriyor- lar. Ancak bu sefer daha az sayıda misafir davet edilebiliyor. Eğer yukarıda saydığımız hususları gerçekleştirmeyen insanlar toplumda olumsuz bir algı oluşturarak dışlanıyorlar. Çünkü mezarını veya mezar taşını yaptırmayan evlatları ise hayırsız bir kişi olarak algılanır. Maddi durumları elverişli olmasa bile borç alarak bu merasim ve mezarının yaptırmak mecburiyeti vardır. Bizim fikrimize göre de bu yanlış algı sebebiyle, insanlar günümüzde mezar yapımı yarışına girmiş vaziyettedir. Bilindiği üzere İslam Dünyasında en güzel türbe örneklerinin bulunduğu Semerkant’taki Şahı Zinde mezar topluluğudur. Maddi durumu çok iyi olan kişiler Semerkant’ın en iyi ustalarını getirterek kendi yakınlarının mezarını en kaliteli malzemeden özellikle siyah ve yeşil mermerden inşa ettiriyorlar. İslam’da kabirleri üzerine abidevi mezar yapılması uygun görülmese de, kabir- lerin temiz bakımını yaparak daha çok ziyaretlerde bulunmak teşvik edilmektedir 17 . Günümüzde mevcut bölgedeki özellikle güney bölgeye ilerledikçe daha ihtişamlı ve modern mimari tarzında inşa edilmiş türbelerle karşılaşabiliyoruz. Ancak ustaların farklı bölgelerden olmasına rağmen, türbe mimarisinin en güzel örneklerini kare planlı ve kubbe örtülü türbe örnekleri daha yaygın bir şekilde tercih edildiğini söyleyebiliriz. Okşı Ata Mezarlığı’ndaki yeni yapılan türbe örnekleri, Erken Ortaçağ Dönemi eserlerinden olan Okşı Ata ve Asan Ata Türbelerini örnek aldığını düşünmekte- yiz. Bu husus sadece Okşı Ata Mezarlığı’nda veya Kazakistan’la sınırlı değil, Orta Asya’da Türk- lerin bulunduğu her yerde görülmektedir. Çünkü Türkler, İslam dinini kabul etse de, eski ataları ruhuna saygı gösterme geleneklerinden vazgeçememişlerdir. Sadece İslam anlayışına uygun bir şekilde devam ettiriyorlar. Fotoğraf 19. Okşı Ata Mezarlığı Camii Fotoğraf 20. Ziyaretçilerin kaldığı misafirhane 17  Ali, Kılcı, Anadolu Türk Mimarisinde Erken Devir (XIV-XV.yy ) Baldaken Tarzlı Türbeler, Ankara 2007, s.11.