Kültür Endüstrisinin Geleneksel Kına Giyiminde “Kaftan”ı Popülerleştirmesi Üzerindeki Rolü

371 Kültür Endüstrisinin Geleneksel Kına Giyiminde “Kaftan”ı Popülerleştirmesi Üzerindeki Rolü Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları moda önemli yere sahiptir. Özdemir, modanın bağımsız bir alan olarak ortaya çıkmasında ve gelişmesinde eğlence dünyasının önemli bir yer işgal ettiğini belirtmektedir. Eğlence, giyim kuşam alanında farklılaşmayı savunur, telkin eder, bireyselliğin ortaya konulmasını destekler. Moda da eğlenceden güç kazanmaktadır. Moda alanında çalışanlar özgünlüğün ve farklılığın yaratılmasında çok kere yerel/geleneksel/ulusal kültürlerden yararlanırlar. Bu durum bir açıdan yerelliğin tüketilmesi, diğer açıdan da yerelin/gelenekselin ulusala ve küresele taşınmasıdır” (Özdemir, 2005: 279). Moda sektörü farklılığı ve özgünlüğü yakalamaya çalışırken seri üretim sonucunda bireyselliğin ön plana çıkmasından ziyade tüketici olarak adlandırdıkları bireylerin tek-tipleşmesine sebep olmaktadır. Modanın bu durumunu Gönenç, “genellikle yaratıcılık ve öz- günlükten uzak olarak, basit kalitesiz birbirinin aynı kolay tüketilebilen seri üretim ürünler ortaya çıkarması” şeklinde eleştirmektedir (Gönenç, 2012: 135). Moda sektörünü geçmişten günümüze incelediğimiz zaman moda akımlarının zaman zaman yeniden popüler olduğu gözlenmektedir. Adorno’nun “kültür endüstrisinin sürekli yenilik olarak sunduğu şey, aslında hep aynı olanın kılı- ğını değiştirmesidir” sözleri bu duruma açıklık getirmektedir (Adorno, 2012: 112). Moda tarihin- de geçmişte moda olan giyim tarzlarının günümüzde herhangi bir sinema filmi ya da televizyon dizisinde karşımıza çıkmasıyla yeniden moda olduğu gözlenmektedir. Moda, bu etki gücünü ve yayılma hızını kitle iletişim araçlarına borçludur. Yağlı, gündelik hayat gündemlerini ve kültürü değiştiren ve biçimlendiren etkin bir mecra olan modanın, toplumsal yapı ve kültürü çözümle- mede önemi ve işlevsel bir anahtar olduğunu belirtir (Yağlı, 2012: 158). Çünkü Crane’in belirttiği gibi göze dayalı, görsel bir kültüre seslenen ve gücünü bu görsellikten de alan moda, kamusal alana yönelik sunumlar/giysiler üretmesine karşın aynı zamanda kamusal alanın doğasından da etkilenir (Crane, 2003: 305). Birey kendi tercihlerinden ziyade modanın etkisiyle giyinmektedir. Tüketim toplumunda bireyin televizyon dizilerinde ya da sinema filmlerinde gördüğü giyim tarz- larından etkilenerek bu kıyafetlere sahip olmak istemesi bu durumun sonucudur. Bunun altında bireyin toplum içerisinde var olma, kimlik ve aidiyet kazanma çabası yatmaktadır. Bu duruma örnek olarak bildirimizin konusunu oluşturan Muhteşem Yüzyıl dizisinin etkisiyle geleneksel kına giyiminde “kaftan”ın popüler hale getirilmesi gösterilebilir. Muhteşem Yüzyıl dizisi 16. yüzyıl Osmanlı Devleti’nde geçen tarihsel bir dönem dizisidir. Bu çalışmada da Muhteşem Yüzyıl dizisinin geleneksel kına giyimine ve kına gecesi geleneği üzerindeki etkisi üzerinde durulacaktır. Bu anlamda çalışmamızda gelenek üzerinde meydana gelen değişim ve dönüşümlerde kültür endüstrisinin olumsuz etkilerini ortaya koymak ve bu duru- mu kültürün gelecek nesillere aktarımı konusunda olumlu hale getirebilmek üzere çözüm önerileri oluşturulması amaçlanmaktadır. Dizi yayın hayatına başladığı andan itibaren izlenme oranları oldukça yüksek olduğundan dolayı toplumsal ve kültürel hayatı da etkilemiştir. Dizinin toplumsal hayat üzerindeki değişimlerden birisi de geleneksel kutlamalarımızdan birisi olan kına gecelerin- deki geleneksek giyim anlayışımızdır. Türk kadını da geçmişten günümüze düğün, nişan, sünnet, doğum gibi özel günlerdeki giysilerine günlük giysilerinden çok daha fazla özen göstermiştir. Özellikle evlenme törenlerinde gelin giysilerinde kullanılan malzemeler, renkler, motifler ve süsle- melerin hepsinin ayrı ayrı veya bir bütün olarak birçok sembolik değere ve kültürel açıdan öneme sahip olmuştur (Kumaş Şenol, 2014: 4). Türk kültüründe düğün giyimine baktığımızda geçmişte üç etek entariler, şalvarla giyilen entariler, bindallılar ve kaftanların kullanıldığı görülmektedir. Bu kıyafetler ayrıca gümüş ve altın simler süslenerek, inciler ve pullarla çeşitli desenler işlenerek hazırlanmıştır. Kıyafetleri tamamlamak için başlıklar, yemeniler, kemerler ve tokalar, aksesuarlar