Kültür Koruma Ve İnternet: Diş Hediği Geleneği

423 KÜLTÜR KORUMA VE İNTERNET: DİŞ HEDİĞİ GELENEĞİ Hilal ERDOĞAN AKSU 1 19. yüzyılda temelleri atılmaya başlanılan folklor disiplini, kaybolmaya başlayan kültürel değerleri keşfetme ve kaydetme düşüncesi ekseninde ve buna bağlı olarak bu değerlerden bir ulus yaratma amacıyla oluşmaya başlamıştır. İlk kıvılcımları Avrupa’da beliren romantik milliyetçi hareketler, Türk toplumunu da etkilemiştir. Dönemin aydınları yaşanan kültürel değişimlere karşı Türk halkına ait değerlerin ön plana çıkarılması gerektiğini düşünmüşlerdir. Bu amaçla kültürün korunması gerekliliğini “tespit, derleme ve arşiv” üçlüsü ekseninde dile getiren yazılar kaleme almışlardır. Türkiye’de folkloru konu alan ilkyazılar, kültürün bir an evvel derlenmesi ve kayda ge- çirilmesi yoluyla korunabileceği üzerinedir. Korumaya yönelik bir refleks olan derleme faaliyetinin kültürün korunmasında tek yol olarak görülmesi 19. yüzyıldan günümüze değin devam etmiş bir görüştü. Ancak folklorun bir disiplin olarak kabul edildiği ve terim olarak kullanılmaya başlandığı 19. yüzyıldan bugüne, kültürün sadece derlenerek korunamayacağı anlaşılmaya başlanmıştır. Bugün, kültürü korumaya yönelik yapılan derleme ve arşivleme çalışmalarının gerçek anlamda kültürü korumada yetersiz kaldığı bilinen bir gerçektir. Günümüzde yaşatılmayan ve aktarılmayan bir kültürün korunduğu söylenemezken, söz konusu kültürün sürdürülebilirliği de tartışmalıdır. Sürdürülebilir bir kültür korumadan anlaşılması gereken “yaşatma” ve “aktarma” kavramlarıdır. UNESCO’nun 2003’de yürürlüğe konulan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korun- ması Sözleşmesi’nde “koruma” terimi, somut olmayan kültürel mirasın yaşayabilirliğini güvence altına alma anlamında kullanılmaktadır. “Buna kimlik saptaması, belgeleme, araştırma, muhafaza, koruma, geliştirme, güçlendirme ve özellikle okul içi ya da okul dışı eğitim aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarma olduğu kadar, bu kültürel mirasın değişik yanlarının canlandırılması dâhildir.” (Oğuz, 2013: 234). Kültürel mirasın yaşayabilirliğini güvence altına alan bir koruma yaklaşımını benimseyen SOKÜM’ün Korunması Sözleşmesi, belgeleme, muhafaza etme, geliştirme, can- landırma ve kuşaktan kuşağa aktarmanın mümkün olduğu bir koruma anlayışı sergilemektedir. 1  Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Araştırma Görevlisi, Sakar- ya/Türkiye, herdogan@sakarya.edu.tr