Maddi Kültür

31 19.- 20. Yüzyılda Harput’ta İpek Böcekçiliği ve Dokumacılık Maddi Kültür SONUÇ 19. ve 20. yüzyılda Harput’ta üretilen ipekli dokumalar çevre illere, İstanbul’a hatta yurtdı- şına kadar satılmıştır. Kaynak kişilerle yapılan görüşmeler ve araştırmalar sonucunda o dönemde Harput’ta hemen hemen her evde ipek böceği üretimi yapıldığı tespit edilmiştir. 19. ve 20. yüz- yılda Harput’ta kurulan fabrikalarda dokunan ipekli kumaşlar hem yurt içine hem de denizaşırı ülkelere satılmıştır. Bölgede ipek böceğinin tek besin kaynağı olan dut ağacının yetiştirilmesi ve ipek böcekçiliğinin yapılması dokuma üretimine imkân sağlamıştır. İpek böcekçiliği, iplik eğirme, iplik boyama ve dokuma işinden sorumlu olan kadınların o dönemde yörenin ekonomik hayatın- daki payı oldukça fazladır. Osmanlı Devleti’nin gerileme döneminde ekonomik sıkıntılar nedeniy- le kadın, çalışma hayatının çeşitli iş kollarında katma değer üretmeye çabalamıştır. Emek arzını karşılamak için kadınlar evlerinde ipek böcekçiliği, iplik eğirme ve iplik boyama ile uğraşmış, fabrika ve atölyelerde çalışmışlardır. Harput’ta yaşayan Ermenilerin varlığı ve bu kişilerin ipek kumaş dokuma işi ile uğraşmaları Harput’un 19. ve 20. yüzyılda Doğu Anadolu’nun ticaret mer- kezlerinden biri haline gelmesine neden olmuştur. Fakat geçen zaman içinde ipek dokumacılığı ihmal edilmiş, sonuçta unutulmuştur. Harput’ta ipek dokumacılığının gerilemesine bazı negatif olaylar sebep olmuştur. Bu se- bepler; siyasal ve politik sebepler, alternatif tarım ürünleri, kentsel yaşama geçiş ve ipekçiliğin yılın sadece belli bir döneminde yapılmasıdır. Aynı zamanda ipek böcekçiliğinin zor bir iş olması, gençlerin bu işle uğraşmak istememeleri de ipek böcekçiliğinin ve dolayısıyla dokumacılığın bit- mesine neden olan etkenlerden bir kaçıdır. Harput’ta meyve üretim alanlarının gelişmesi, ipek böcekçiliğini ve dokuma sektörünü de etkilemiştir. Meyve pazarlamasının ipek kozası üretimine göre daha kolay olması, ipek böcekçiliğinin kamuca desteklenmemesi ve bu sektördeki örgütlen- me yetersizlikleri sektörün gün geçtikçe daralmasına sebep olmuştur. Başka bir deyişle ipek bö- ceği üretiminin temel sorunlarından en önemlisi koza pazarının darlığıdır. Sentetik ipek üretimin artması ve sentetik ipeğin ucuz olması da kozaya olan talebi azaltmıştır.